Στον Υμηττό, μόλις 50 λεπτά από την Ομόνοια, φιλοξενείται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σπήλαια του ελλαδικού χώρου. Πρόκειται για το σπήλαιο του Νυμφολήπτου γνωστό και ως Σπήλαιο Πανός αλλά και Σπήλαιο Αρχέδημου.
Βρίσκεται κοντά στην περιοχή της Βάρης, στις νότιες πλαγιές του Υμηττού, σε υψόμετρο 270 μ.
Το σπήλαιο αποτελεί σημαντικό αρχαιολογικό χώρο καθώς το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο από τον Θηραίο γλύπτη Αρχέδημο. Τον 5ο π.Χ αιώνα ο γλύπτης από τη Θήρα εγκαταστάθηκε στο σπήλαιο και το μετέτρεψε σε τόπο λατρείας των Νυμφών, του Πάνα και του Απόλλωνα.
Αδιάψευστη μαρτυρία των πολυάριθμων επεμβάσεων του Αρχέδημου αποτελούν οι σωζόμενες σήμερα επιγραφές, τα λαξεύματα (βαθμίδες, θέσεις τοποθέτησης αφιερωμάτων, αύλακες, υδατοδεξαμενές, βωμοί), καθώς και τα ανάγλυφα που σκάλισε στα τοιχώματα και το εσωτερικό του σπηλαίου.
Ανάμεσά τους βρίσκεται κατά χώρα το άγαλμα ακέφαλης ένθρονης θεότητας, καθώς επίσης και το ανάγλυφο ανθρώπινης μορφής που απεικονίζει, όπως δηλώνει διπλή επιγραφή, τον ίδιο τον Αρχέδημο.
Εγκαταλείφθηκε ξαφνικά στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. Άρχισε να χρησιμοποιείται πάλι από τους νεοπλατωνικούς κατά την εποχή του Ιουλιανού του Παραβάτη, τον 4ο αιώνα μ.Χ., και μέχρι τα τέλη του ίδιου ή τις αρχές του 5ου αιώνα, οπότε σταματά οριστικά η λειτουργία του ως λατρευτικού χώρου. Το άνοιγμά του, με διαστάσεις 5 επί 2 μέτρα, είναι σχεδόν κάθετο και στο χείλος έχουν σκαλιστεί σκαλοπάτια τα οποία σήμερα έχουν καταστραφεί.
Το εσωτερικό του σπηλαίου είναι πραγματικό εντυπωσιακό.
Μέχρι και ο Λόρδος Βύρων αλλά και το βασιλικό ζεύγος του Όθωνα και της Αμαλίας το επισκέφθηκαν για να θαυμάσουν το απόκρυφο αρχαίο ιερό. Τρία από τα σπηλαιόμορφα μαρμάρινα αφιερωματικά ανάγλυφα, που βρέθηκαν στο σπήλαιο, εκτίθενται στη Συλλογή Γλυπτών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Δείτε στο βίντεο μια μικρή ξενάγηση στο σπήλαιο από την ομάδα The Wayfarers
Πηγή:https://atthis72.blogspot.com/2023/02/blog-post_8.html