Βασανιστήρια και θανατώσεις στο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ Βυζάντιο – Εκχριστιανισμός των Ελλήνων
Κάποιοι ίσως ακόμα να νομίζουν ότι μόνο οι καθολικοί βασάνιζαν, ενώ στο Βυζάντιο «…ελαμπε η επιδημία του Σωτήρα και επικράτει γαλήνη και δικαιοσύνη αντί αδίκων έργων που εξεπλήρωνε όσα προλέχθησαν δια των προφητών».
Ήρθε η ώρα λοιπόν να μάθουμε κι αυτή την πλευρά της ιστορίας που με δόλο, στα σχολεία, μας απέκρυψαν! Το Βυζάντιο δεν έλαμπε από τις ουράνιες και αστράπτουσες θεϊκές ακτίνες αλλά μάλλον ήταν τόπος σκοτεινός και για τους περισσότερους μαρτυρικός, που αν ήσουν αρτιμελής μάλλον είχες την τύχη με το μέρος σου!
Η χριστιανική γαλούχηση, απ’ τη νηπιακή ακόμα ηλικία, θεμελίωσε την άποψη πως, σαν θρησκεία της αγάπης και της αλληλεγγύης του ανθρώπου, είναι αδιαφιλονίκητα προστάτης όχι μόνο φτωχών και αδικημένων, αλλά κάθε αδύναμου πλάσματος, που του απονέμει ασφάλεια και δικαιοσύνη στην τωρινή του ζωή(!) και τη σωτηρία της ψυχής του στην επόμενη.
Αν η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού, τότε και η ίδια πρέπει να απεχθάνεται το αίμα, γιατί όπως λένε οι χριστιανοί, ο Χριστός με το αίμα του λύτρωσε τον άνθρωπο οδηγώντας τον στη σωτηρία!
Όλα αυτά όμως δεν αποτελούν παρά κηρύγματα, όπως τα κηρύγματα όλων των θρησκειών. Σαν τις διακηρύξεις των αστικών κομμάτων πριν τις εκλογές, έτσι και οι κήρυκες του χριστιανισμού κατά τον προσηλυτιστικό τους αγώνα, κάνουν λόγο για αγαστή σύμπνοια της διακηρυγμένης ηθικής διδασκαλίας με τις πράξεις των αγίων της, επιδιώκοντας διακαώς τη μίμηση του εναργούς και θεοσεβούς βίου τους.
Ο Ευσέβιος της Καισάρειας κατά τον εγκωμιαστικό του λόγο προς τον Κωνσταντίνο, τριάντα χρόνια και πλέον μετά την άνοδό του στην εξουσία, γράφει πως «ο κόσμος βοά, η πομπή των άστρων φαίνεται λαμπροτέρα και καθαροτέρα» γιατί πίστευε ότι ήρθε η ώρα που για τα ανόσια έργα αρμόζει μόνο η τιμωρία! «Οι δε καιροί που διαδέχτηκαν την άγρια και απάνθρωπη εκείνη περίοδο, είναι χαρμόσυνοι και θα ευημερήσουν, φανερώνοντας την ευμένεια του θεού προς τους ανθρώπους». (1)
Λίγα χρόνια πριν είχε πεισθεί ότι «τα τυραννικά κολαστήρια καταργήθηκαν από το Χριστό με την υπομονή των μακαρίων» που σαν «γενναίοι αθλητές και γυμνασμένοι στη χριστιανική πειθαρχία» κέρδισαν «τον μέγαν στέφανον της αφθαρσίας» γίνοντας «ζηλωτές και μιμητές του Χριστού».
Τι χριστιανικές μεγαλοστομίες και ιερά ψεύδη!!
Όμως απ’ τη ρήση της «Αποκαλύψεως του Ιωάννη», «Ο άνομος ας ανομήσει περισσότερο και ο δίκαιος ας γίνει περισσότερο δίκαιος» (2) οι επίγονοι του Ευσέβιου φαίνεται διάλεξαν τους πρώτους.
Μιμήθηκαν τους διώκτες τους και τους ξεπέρασαν. Αν ο αναγνώστης, για τα βασανιστήρια και τις θανατώσεις που επέβαλλε η Ιερή Εξέταση στη Δύση, ένιωσε απέχθεια και οργή, οι κατακρεουργήσεις και οι βίαιες θανατώσεις στο Βυζάντιο, θα’ πρεπε να του δημιουργήσουν αποτροπιασμό για το ανθρώπινο γένος.
Από την αυγή του, το Βυζάντιο, νομοθετικά, υιοθέτησε την καθεστηκυία τάξη της προχριστιανικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, παραχωρώντας στους επισκόπους της νέας θρησκείας δικαστικές εξουσίες που οι τελευταίοι εκμεταλλεύτηκαν για να εξοντώσουν τους αντιπάλους τους. Διαιωνίζοντας τα βίαια θεάματα του ιπποδρόμου, το Βυζάντιο εντάσσει τους ακρωτηριασμούς, τις εκτυφλώσεις και τον αγωνιώδη θάνατο (3) στην ποινική της νομοθεσία.
Η εικόνα στο Βυζάντιο με τους ακρωτηριασμούς θα πάρει μεγάλη έκταση τον επόμενο αιώνα που ο Ιουστινιανός θα αναγκαστεί με νόμο (4) να προτρέψει «μίαν μόνον χείρα τέμνεσθαι» προκειμένου να αποτρέψει την αποτρόπαιη εικόνα των αναπήρων και το οικονομικό κόστος που, τέτοιες αναπηρίες, επέφεραν στο κράτος!
Δεν ήταν καθόλου δύσκολο να βρεθεί κανείς με κατηγορία που επέσυρε τον ακρωτηριασμό.
Λίγο κλέψιμο στο ζύγι ή στη γη, οργώνοντας μια πιθαμή από το χωράφι του διπλανού ή κλέβοντας λίγα σταφύλια από το ξένο αμπέλι, κινδύνευε κανείς να χάσει το χέρι του. Πίσω από την καταδίκη της αλητείας βρισκόταν ο ακρωτηριασμός και των δύο ποδιών.
Πίσω από την προδοσία, ο εκτυφλωτισμός και από τη βρισιά η γλωσσοτομία από το φάρυγγα. Πίσω από τη μοιχεία και παιδεραστία ο ευνουχισμός, η φύτευση μυτερών καλαμιών στην ουρήθρα και άλλα επώδυνα μαρτύρια, ταυτοπάθειας (5) που πολλές φορές ήταν θανατηφόρα όπως η καυλοκοπία και το παλούκωμα. (6)
Περπατούσε κανείς στους δρόμους του Βυζαντίου και έβλεπε παντού το ίδιο θέαμα. Ανάπηρους με κομμένα χέρια και πόδια, τυφλούς να αιμορραγούν απ’ τις κόγχες των ανύπαρκτων ματιών τους. Ανθρώπους τέρατα, χωρίς γλώσσα, μύτη και αφτιά, κλαδεμένους σαν δέντρα και μαζεμένους από τρόμο και πανικό.
Τα βασανιστήρια της εικόνας αυτής αποδίδονται στους Ανατολικούς (μουσουλμάνους) που πέρασαν και στο χριστιανικό Βυζάντιο, όπως μαρτυρά η ιστορία του.
Από τη ρινότμηση, σαν τη συνηθέστερη καταδικαστική ποινή του Βυζαντίου δεν απέφυγαν ούτε αυτοκράτορες. Με αφορμή τον Ιουστινιανό Β΄ το Ρινότμητο, είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε μια παρένθεση.
Ο επονομαζόμενος Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος (688-695) στιγματίστηκε από το λαό της Κωνσταντινούπολης που εξεγέρθηκε από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικο (7) και τον πατρίκιο Λεόντιο που πήρε βίαια και ύπουλα το θρόνο.
Παρά τη βαθιά πίστη του Ιουστινιανού στο χριστιανισμό και την Εκκλησία, (8) η τελευταία με μίσος τον καταδίωξε όταν ο αυτοκράτορας θέλησε να προστατέψει τη μικρή αγροτική ιδιοκτησία των πολιτών σε βάρος των οικονομικά ισχυρών γαιοκτημόνων που έθιγε παράλληλα και την περιουσία της Εκκλησίας.
Με αφετηρία την Αγία Σοφία και “πατριαρχικό” σύνθημα «Αυτή η ημέρα ην εποίησεν ο κύριος», ο “λαός”;; της Κωνσταντινούπολης υπέβαλλε στον Ιουστινιανό την ταπεινωτική για αυτοκράτορα ποινή, κόβοντας τη μύτη του.
Τους συνεργάτες του, Στέφανο και Θεοδόσιο, αφού τους έσυραν μέχρι το χάλκινο ομοίωμα βοδιού στην ομώνυμη πλατεία, τους έψησαν ζωντανούς, βάζοντας φωτιά κάτω απ’ το μνημείο, στο οποίο κρύφτηκαν για να σωθούν.
Ο Λεόντιος δεν έμεινε πολλά χρόνια στην εξουσία. Οι ταραγμένοι εκείνοι καιροί ήταν δύσκολοι για τους αυτοκράτορες, ενόψει εσωτερικών ταραχών, από τις διαμάχες ορθόδοξων-μονοφυσιτών και εξωτερικά, από την εμφάνιση μιας νέας δύναμης, της αραβικής, που έμπαινε κυρίαρχα στη σκακιέρα της Μεσογείου. Ο Λεόντιος ανατράπηκε από τον Τιβέριο Β΄ (698-705) ο οποίος του έκοψε τη μύτη και τον φυλάκισε σε φρούριο.
Ο Ιουστινιανός όμως τη γλίτωσε με εξορία στη Χερσώνα και αργότερα δραπετεύοντας κατέκτησε για δεύτερη φορά την εξουσία (705-711). Όμως δεν έμεινε για πολύ στο θρόνο. Αναλαμβάνοντας να εκδικηθεί τους εχθρούς του στη Χερσώνα, οι τελευταίοι οργανώθηκαν και τον ανέτρεψαν με τη βοήθεια του Αρμένιου διοικητή τους Βαρδάνη.
Ένας αξιωματικός του, ο σπαθάριος Ηλίας, τον αποκεφάλισε. (9) Το μακάβριο θέαμα του κεφαλιού του, καρφωμένο σε κοντάρι, χρησίμευσε στους διώκτες για το δημόσιο εξευτελισμό του. Δημόσια εκτέθηκε στην Κωνσταντινούπολη και στάλθηκε στη Ρώμη και τη Ραβέννα που επισκίασε και πάλι τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο εκκλησίες που ο Ιουστινιανός Β΄ είχε εποικοδομήσει.
Ήταν η εποχή που ο μονοφυσίτης αυτοκράτορας Φιλιππικός (10) (711-713) καταδίκασε την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ερίζοντας ανάμεσα σε μονοενεργήτες και μονοθελήτες, όταν οι Άραβες είχαν κυριαρχήσει πια στη λεκάνη της μεσογείου.
Ούτε ο Φιλιππικός όμως έμεινε στο θρόνο πάνω από δυο χρόνια. Ο ορθόδοξος Φιλαρτέμιος ο επονομαζόμενος Αναστάσιος Β΄ με τη βοήθεια του κόμη Γεωργίου Βούραφου και του πατρίκιου Θεόδωρου Μυάκιου έπιασαν το Φιλιππικό στην κυριολεξία στον ύπνο. Ο αρμένης αυτοκράτορας εκτυφλώθηκε. Το επόμενο Σάββατο τυφλώθηκε ο Θεόδωρος Μυάκιος και το μεθεπόμενο ο Γεώργιος Βούραφος. Τυφλοί εξορίστηκαν στη Θεσσαλονίκη! Εκεί όπου εξορίστηκε και ο Αναστάσιος, (11) ντυμένος με το σχήμα του μοναχού, όταν ανατράπηκε με βία απ’ τον φοροεισπράκτορα Θεοδόσιο το Γ΄ (715-717).
Δεν σκοπεύω όμως να συνεχίσω αυτή την εξιστόρηση των βυζαντινών και θεοσεβών κατά τα άλλα αυτοκρατόρων που, ο ένας ανατρέπει τον άλλον, δίνοντας το νικημένο βορά στον απελπισμένο και απηυδισμένο, απ’ την καταπίεση, λαό της Πόλης, που με τη σειρά του και ο νέος ηγέτης, τόσο αδιάντροπα και κυρίως απάνθρωπα, με τις προτροπές του, εξευτελίζει τον άνθρωπο, κόβοντας μύτες και αφτιά, βγάζοντας μάτια ή τσεκουρώνοντας μακάβρια χέρια, πόδια και κεφάλια, κατευνάζοντας έτσι τη λαϊκή δυσαρέσκεια.
Εδώ κλείνει η παρένθεση.
Η ιστορική αυτή αναφορά, ανάμεσα στη διαδοχή των αυτοκρατόρων, δίνει την εικόνα που επικρατούσε στο Βυζάντιο, σε σχέση με το νομοθετικό της πλαίσιο, τις μεθόδους βασανισμού και εκτέλεσης των ποινών που είχε θεσπίσει η μεσαιωνική εκείνη θεοσεβή κοινωνία.
Το ευσύνοπτο νομικό εγχειρίδιο που εξέδωσε ο Λέων ο Γ΄ το 726 όχι μόνο δε διέπεται από πνεύμα επιείκειας και φιλανθρωπίας αλλά εισάγοντας νέες ποινές σωματικών ακρωτηριασμών, επινοεί νέα και ανήκουστα μαρτύρια, για το βασανισμό του σώματος και της ψυχής. Το καθεστώς γίνεται ακόμα πιο σκληρό και απάνθρωπο. (12)
Τα βασανιστήρια και οι βάναυσοι θάνατοι δεν είχαν τελειωμό. Ούτε η φαντασία των σαδιστών δεν μπορούσε να διανοηθεί, τι επινόησαν οι αντιμαχόμενες ομάδες της εικονομαχίας που μόλις τότε άρχιζε.
Το πρόβλημα του μονοφυσιτισμού βρισκόταν ακόμα σε έξαρση και η αίρεση των Παυλικιανιστών ακόμα δεν είχε εμφανιστεί!
Ο θρησκευτικός φανατισμός προκαλεί μεγαλύτερο μίσος και οι αντιμαχόμενοι, ο καθένας από τη μεριά του, θεωρώντας ότι είναι δούλος του θεού το έργο που αναλάμβανε αναγνωριζόταν σαν θεάρεστη πράξη. Όπως και στη Δύση έτσι και εδώ, η Εκκλησία όχι μόνο δεν αντιδρούσε αλλά σύμφωνα με αυτές τις τιμωρίες προσπαθούσε να δικαιολογήσει τη θέση της έχοντας την κάλυψη της Καινής Διαθήκης.
«Και όποιος σκανδαλίσει αυτούς, που πιστεύουν σε μένα, τον συμφέρει καλύτερα να δέσει μια μυλόπετρα γύρω από το λαιμό του, και να ριχτεί στη θάλασσα. Και αν το χέρι σου σε σκανδαλίζει, κόψε το, είναι καλύτερο σε σένα να μπεις μέσα στη ζωή κουλός, παρά έχοντας τα δύο χέρια να πας στη γέεννα, που η φωτιά της δε σβήνει ποτέ.
Και αν το πόδι σου σε σκανδαλίζει, κόψε το, είναι καλύτερο σε σένα να μπεις μέσα στη ζωή κουτσός, παρά έχοντας τα δύο πόδια να ριχτείς στη γέεννα, στη φωτιά που δε σβήνει ποτέ. Και αν το μάτι σου σε σκανδαλίζει, βγάλε το, είναι καλύτερο σε σένα να μπεις μέσα στη βασιλεία τού Θεού μονόφθαλμος, παρά έχοντας δύο μάτια να ριχτείς στη γέεννα της φωτιάς, που η φωτιά δε σβήνει ποτέ. Επειδή, καθένας θα αλατιστεί με φωτιά, και κάθε θυσία θα αλατιστεί με αλάτι. Το αλάτι είναι καλό, αν όμως το αλάτι γίνει ανάλατο με τι θα το αρτύσετε; Να έχετε αλάτι μέσα σας, και να ειρηνεύετε μεταξύ σας.». (13)
Αλήθεια, τι σοφία!
Έτσι η “Εκκλησία” αντιλαμβανόταν την Ειρήνη στις διαμάχες της με όποιον δε συμφωνούσε μαζί της.
Για την καθαίρεση του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αναστάσιου (730-753) έχουμε αναφερθεί και αλλού. (14) Ο εξευτελισμός ενός πατριάρχη που ανελέητα δέρνεται δημοσίως και γυμνός διαπομπεύεται πάνω σε ψωραλέο γάιδαρο «καθήμενος εξάστροφα» όπως γράφει και ο χρονογράφος Θεοφάνης δεν είναι ό,τι πιο όμορφο για τα όμματα των πιστών, ούτε από τους μεν ούτε από τους δε.
Ο πατριάρχης Αναστάσιος όμως δεν ήταν το μοναδικό προσωπικό θύμα του Κωνσταντίνου Ε΄ του Κοπρώνυμου. Λίγα χρόνια μετά ακολούθησε το μαρτύριο του πατριάρχη Κωνσταντίνου του Β΄ (754-766). Ο ίδιος ο αυτοκράτορας σε δημόσια θέα έδειρε άγρια τον πατριάρχη μέχρι που δεν μπορούσε να περπατήσει. Με φορείο τον έφεραν στην Αγ. Σοφιά και τον έριξαν μπροστά στον Άμβωνα από τον οποίο διάβασαν την κατηγορία μπροστά στο πλήθος που είχε γεμίσει την Εκκλησία.
Τον εξανάγκασαν κρατώντας το «Τίμιο ξύλο» να ορκιστεί ότι δεν προσκυνά τις εικόνες. Αφού τον έφτυσαν όλοι, του ξύρισαν γένια, μαλλιά και φρύδια και τον διαπόμπευσαν κατά το συνηθισμένο τρόπο. Ανάποδα πάνω σε γάιδαρο. Τον έφεραν στον Ιππόδρομο που ασφυκτικά ήταν γεμάτο. Το γαϊδούρι έσερνε ο ανιψιός του πατριάρχη που είχε ήδη ρινοκοπηθεί. Αφού γελοιοποιήθηκε και σαν άνθρωπος εκμηδενίστηκε, του έκοψαν το κεφάλι και το κρέμασαν από τα αφτιά «σε κοινή θέα και καταφροσύνη». (15)
Από την αγαπημένη Βυζαντινή καταδίκη της αποκοπής της μύτης, της εκτύφλωσης και της διαπόμπευσης στους δρόμους της Πόλης και του Ιππόδρομου, δε γλίτωσαν ούτε πατριάρχες ούτε αυτοκράτορες και στρατηγοί.
Η πυρά δεν ήταν άγνωστη στο Βυζάντιο. Στην πυρά έριχναν συνήθως μάγους και αιρετικούς πολύ νωρίτερα από τη Δύση. Πρώτα φούντωνε καλά η φωτιά εν’ όσο αυτοί βασάνιζαν το θύμα και στη συνέχεια τους έριχναν μέσα, γίνοντας παρανάλωμα του πυρός σε λίγα δευτερόλεπτα.
Ο Κωνσταντίνος Ε΄ ο Κοπρώνυμος πεθαίνοντας από φλεγμονή των ποδιών, πριν ανατραπεί, δε συγκίνησε κανέναν και γι’ αυτό ο εικονολάτρης Μιχαήλ ο Γ΄, μετά από 80 χρόνια, ξέθαψε τα οστά του και τα έκαψε. Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος που ξεχείλιζε ακόμα και για ανθρώπους που δεν είχαν δει ποτέ, όπως συνέβη με τον πατριάρχη Ιωάννη που ξεθάβοντας το σκελετό του, τον μαστίγωσαν στον Ιππόδρομο και τον έκαψαν! (16)
Όμως η αποκοπή της μύτης και η εκτύφλωση με αιχμηρό ή πυρακτωμένο σίδερο δεν ήταν μόνο πολυώδυνη, αλλά κρατούσε μια ολόκληρη ζωή καταδικάζοντας το θύμα ισοβίως.
Η ζωή του γινόταν μαρτύριο γιατί, ούτε ο ίδιος μπορούσε να αντιμετωπίσει την ασχήμια ούτε οι άλλοι μπορούσαν να τον αντικρίσουν. Έπρεπε ισοβίως να κρύβει με ένα πανί το ακρωτηριασμένο μέρος του προσώπου του (τυφλοπάνι, ρινοπάνι).
Η αποτρόπαιη πράξη του Βασίλειου Β΄, του επιλεγόμενου Βουλγαροκτόνου, (976-1025) στιγματίζει και αμαυρώνει την πολιτική του Βυζαντίου ακόμα πιο πολύ τυφλώνοντας 15000 στρατιωτικούς αιχμαλώτους του Σαμουήλ. (17)
Όταν ο τελευταίος είδε την κτηνωδία του Βασίλειου, έπαθε τέτοιο κλονισμό που πέθανε αμέσως. Τέτοια η θηριωδία των χριστιανών ηγετών, λες και δεν είχαν ψυχή μέσα τους!
Όπως και να έχει, στο Βυζάντιο, ο εκτυφλωτισμός ήταν μια μικρή ποινή μόνο και στα χρόνια του Ανδρόνικου Α΄ του Κομνηνού (1183-1185) επιβαλλόταν για ψύλλου πήδημα, τόσο που σύμφωνα με το χρονογράφο Νικήτα Χωνιάτη, ο αυτοκράτορας αυτός ονομάστηκε «Μισοφαής» δηλαδή αυτός που μισεί το φως.
Ήταν τόσο το μίσος του λαού για τον άνθρωπο αυτό, που όταν η αυτοκρατορία, κάτω από την απειλή των Νορμανδών αναταράχτηκε, ξεσηκώθηκαν με την υποστήριξη του Ισαάκιου Β΄ του Άγγελου (1185-1195) κατακτώντας το θρόνο.
Ο Ανδρόνικος πιάστηκε και βασανίστηκε φριχτά για μια βδομάδα. Αφού του μάδησαν γένια και μαλλιά, του ξερίζωσαν τα δόντια, του έκοψαν με τσεκούρι το δεξί του χέρι και αφού του έβγαλαν το μάτι τον πέταξαν για μια βδομάδα σε μια σκοτεινή φυλακή. Όταν βγήκε από τη φυλακή, έμελλε να αντικρίσει τη φρίκη κατάματα, αν και χωρίς μάτια, γιατί εντωμεταξύ μέσα στη φυλακή, του έβγαλαν και το άλλο.
Τον διαπόμπευσαν στους πολυσύχναστους δρόμους της Πόλης πάνω σε μια ψωραλέα καμήλα, σαν έρμαιο και αξιολύπητο πλάσμα που τον λυπήθηκαν ακόμα και οι εχθροί του.
Όχι όμως και οι φανατισμένοι χριστιανοί που λοιδορώντας ξεσπούν επάνω του με ρόπαλα, σουβλιά και κάθε λογής ακαθαρσίες που εκσφενδονίζουν επάνω του. Όταν έφτασαν στον Ιππόδρομο τον κρέμασαν από τα πόδια και τον βασάνισαν ανελέητα, κόβοντας κομμάτια σάρκας από το ταλαιπωρημένο του σώμα. Τέλος του έχωσαν ένα μακρύ σπαθί στο στόμα και τον αποτελείωσαν!
Τόσο άξεστη και εξαχρειωμένη ήταν η ηγεσία του Βυζαντίου που η μεγαλοστομία του Ευσέβιου ότι ο αγώνας των χριστιανών δικαιώθηκε και το Βυζάντιο αποτελεί ιερό ναό αρετής, φαντάζει εξωπραγματική και γελοία.
Υποτίθεται πως ο χριστιανισμός επικράτησε για να εξευγενίσει ηθικά τον άνθρωπο και να αντισταθεί στον εξευτελισμό του, κτίζοντας επί γης έναν κόσμο αρετής, αντάξιο του αίματος των μαρτύρων του, που έδωσαν τη ζωή τους για να την κερδίσουν οι πιστοί.
Όπως γράφει και ο Κυριάκος Σιμόπουλος «Τίποτε δεν έχει αλλάξει στο πέρασμα των αιώνων. Η βία της εξουσίας, η θηριωδία των εμπολέμων, οι γενοκτονίες και οι βασανισμοί, οι ομαδικές και ατομικές ωμότητες, η εκμηδένιση και ο εξευτελισμός του ανθρώπου. Ένας κρίκος στη διαχρονία της φρίκης και του αίματος το Βυζάντιο». (18)
«Τώρα μέσα στα ανάκτορα δεν ακούγονται πλέον όπως πριν μωρολογίες αθέων ανδρών» έγραφε ο Ευσέβιος (19) και εμείς θα συμπληρώναμε ότι τώρα πολιτική και θρησκευτική ηγεσία με τους δήμιους τους πανηγυρίζουν εν μέσω μηχανορραφιών και σκανδάλων το θρόνο τους, πατώντας πάνω σε ρυάκια αίματος και κωφεύοντας στις απεγνωσμένες κραυγές πόνου των ανυπεράσπιστων θυμάτων τους.
Ξεφωνίζουν, πλαντάζουν από δυστυχία και φρίκη, εκλιπαρούν και απλώνουν τα χέρια στο μέλλον.
Πόσοι από μας μπορούν να τους αγγίξουν;
Δήλια Δέσποινα Τραμουντανή