ΑΙΤΗΜΑ ΑΝΑΠΟΜΠΗΣ και ΑΚΥΡΩΣΗΣ
ΑΙΤΗΜΑ ΑΝΑΠΟΜΠΗΣ ΚΑΙ ΑΚΥΡΩΣΗΣ της με αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/225099/155875/4618/2547/2-9-2020 Απόφασης ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ με τίτλο «Έγκριση μελέτης διαμόρφωσης διαδρομών στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης για άτομα με δυσκολία στην κίνηση»
ΠΡΟΣ: 1. ΓΔΑΠΚ
2. ΓΔΑΜΤΕ
ΚΟΙΝ.: τα μέλη του ΣΕΑ
Με την ως άνω απόφαση εγκρίθηκε, υπό όρους, το έργο των διαστρώσεων στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης και έως σήμερα έχει ολοκληρωθεί μόνο η α΄ φάση της εγκεκριμένης Μελέτης. Η απόφαση αυτή χρήζει αναπομπής και επανεξέτασης, διότι βασίστηκε σε άκυρη και ανυπόστατη Σύμβαση, ενέκρινε Μελέτη η οποία δεν πληροί τις νόμιμες προδιαγραφές για το έργο για το οποίο σχεδιάστηκε, ενώ κατά την έγκριση του έργου και την εκτέλεση της α΄ φάσης του έργου δεν τηρήθηκαν τα οριζόμενα στον Ν. 3028/02, τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ (ΠΔ 4/2018), στο ΠΔ 24/2019 «Μελέτη και Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων» και στην Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΑΤΝΕΚΕ/356112/929 (ΦΕΚ 2837/Β/5-6- 2019) «Κανονιστικό πλαίσιο για την εκπόνηση μελετών και την εκτέλεση εργασιών σε ακίνητα μνημεία», ενώ δεν τηρήθηκαν ούτε οι όροι που είχαν τεθεί στην ως άνω εγκριτική Απόφαση. Επιπλέον, η καταστροφή αρχαίων λίθων χωρίς καμία νόμιμη έγκριση, στο πλαίσιο της κατασκευής της έδρασης του ανελκυστήρα (έργου που εκτελέστηκε με βάση την ίδια άτυπη και ανυπόστατη Σύμβαση Δωρεάς), εγείρει σοβαρά ζητήματα για τον τρόπο που εκτελείται το σύνολο του έργου στο κορυφαίο μνημείο της χώρας.
Τα δεδομένα αυτά, όπως θα εκθέσουμε αναλυτικά παρακάτω, οδηγούν στην αναγκαιότητα να αρθεί η ισχύς της ως άνω Απόφαση Έγκρισης ώστε να μην συνεχιστεί η καταστροφική και μη νόμιμη επέμβαση στο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, να μην προχωρήσει η β΄ φάση των έργων και το θέμα να αναπεμφθεί στο αρμόδιο Συμβούλιο για επανεξέταση.
Οι διαδικασίες που ακολουθούνται σε μνημεία μείζονος σημασίας ορίζονται τόσο στο ελληνικό δίκαιο, όσο και στις Διεθνείς Συμβάσεις Προστασίας και Αποκατάστασης Μνημείων που έχει συνομολογήσει η χώρα μας. Δυστυχώς, στην περίπτωση της διαμόρφωσης των νέων διαδρομών επισκεπτών στην Ακρόπολη, καμία από τις νόμιμες διαδικασίες δεν τηρήθηκε ή δεν τηρήθηκε επαρκώς, με αποτέλεσμα το ΥΠ.ΠΟ.Α. και η χώρα, ενώ μέχρι πρότινος αποτελούσε πρότυπο για το αναστηλωτικό έργο στην Ακρόπολη και σε άλλα μνημεία, σήμερα να διασύρεται στα μάτια των πολιτών στη χώρα μας και διεθνώς.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα "ΤΣΙΜΕΝΤΑ της ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ", ΕΔΩ.
Αναλυτικά, αιτούμαστε την αναπομπή της ως άνω Απόφασης και την ακύρωσή της, για τους εξής λόγους:
Α. Ανυπόστατη Σύμβαση Δωρεάς
Η έγκριση του έργου βασίστηκε σε μια άτυπη και ανυπόστατη Σύμβαση, που δεν έχει συναφθεί με τη νόμιμη διαδικασία των δωρεών του δημοσίου, δεν έχει περιβληθεί κανέναν τύπο ή δημοσιότητα και δεν έχει τηρηθεί η διοικητική διαδικασία για την ισχύ, την έγκριση και την εφαρμογή της.
Α1. Η Σύμβαση Δωρεάς (συν. 1), όπως και οι τροποποιήσεις της, δεν κυρώθηκαν από την ελληνική Βουλή και δεν εκδόθηκαν σε νόμο, όπως είναι η πάγια διαδικασία για να αποκτήσουν ισχύ οι συμβάσεις δωρεάς με το ελληνικό δημόσιο. Σύμφωνα με την Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής: «η σύμβαση καταρτίζεται µε ιδιωτικό έγγραφο, η ισχύς της όμως εξαρτάται από την κύρωσή της µε νομοθετική πράξη, δυνάμει της οποίας και µόνο παράγει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που ιδρύει» (συν. 2). Παραθέτουμε παραδείγματα των πλέον πρόσφατων Συμβάσεων Δωρεάς με εταίρο το ελληνικό δημόσιο, που έχουν ακολουθήσει τη νόμιμη διαδικασία κύρωσης των Συμβάσεων ή των τροποποιήσεων τους και της δημοσίευσής τους σε Νόμο, σύμφωνα με το αναφερόμενο σκεπτικό της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής:
Ν. 4613 (ΦΕΚ 78/Α/2019). Κύρωση της σύμβασης δωρεάς μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης και των συνεκτελεστών της διαθήκης της Ελισάβετ Παπαγιαννοπούλου και άλλες διατάξεις.
Νόμος 4667 (ΦΕΚ 38/Α/2020) Kύρωση της από 3.2.2020 επιμέρους Σύμβασης Δωρεάς - Έργο I και της από 3.2.2020 Τροποποιητικής Σύμβασης της από 3.6.2019 επιμέρους Σύμβασης Δωρεάς - Έργο VI μεταξύ του Ιδρύματος «Κοινωφελές Ίδρυμα Σταύρος Σ. Νιάρχος» και του Ελληνικού Δημοσίου για την ενίσχυση και αναβάθμιση των υποδομών στον τομέα της Υγείας.
Νόμος 4677 (ΦΕΚ 69/Α/2020) Κύρωση Σύμβασης Δωρεάς μεταξύ του κοινωφελούς ιδρύματος με την επωνυμία «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ» και του Ελληνικού Δημοσίου (για «την υλοποίηση του προγράμματος για την αναβάθμιση και ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της Χώρας με τον τίτλο «Repositioning Greece»).
Νόμος 4702 (ΦΕΚ 130/Α/2020). Κύρωση: α) της από 23.6.2020 τροποποίησης της από 6.9.2018 Σύμβασης Δωρεάς, β) των από 23.6.2020 Επιμέρους Συμβάσεων Δωρεάς για τα Έργα ΙΧ και Χ και γ) της από 23.6.2020 τροποποίησης της Επιμέρους Σύμβασης Δωρεάς για το Έργο VII - Τραύμα, της από 6.9.2018 Σύμβασης Δωρεάς μεταξύ του Ιδρύματος
«ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ Σ. ΝΙΑΡΧΟΣ» και του Ελληνικού Δημοσίου για την ενίσχυση και αναβάθμιση των υποδομών στον τομέα της υγείας, που κυρώθηκε με τον ν. 4564/2018 (Α΄ 89), συμπλήρωση του ν. 4693/2020 (Α΄ 116) και άλλες διατάξεις.
Ν. 4771 (ΦΕΚ 16/Α/2021) Κύρωση: α) της από 11.12.2020 Σύμβασης Δωρεάς μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, του Κοινωφελούς Ιδρύματος με την επωνυμία «Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση (John S. Latsis Public Benefit Foundation)» και του Ν.Π.Δ.Δ. με την επωνυμία «Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» και β) της από 9.12.2020 Σύμβασης Δωρεάς μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της 4ης Υ.Πε. Μακεδονίας και Θράκης, του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», της Άννας Μαρίας Λουίζας Ιωάννη Λάτση και της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Υγείας.
Αντιθέτως, η από 28/2/2020 Σύμβαση Δωρεάς, με κείμενο 12 σελίδων και 6 παραρτήματα, που συνυπογράφεται από τους Υπουργό Οικονομικών Χ. Σταϊκούρα, Υφυπουργό Α. Βεσυρόπουλο, Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λ. Μενδώνη (ως εκπροσώπους του ελληνικού δημοσίου), τους Α. Παπαδημητρίου και Μ. Μόσχου (ως εκπροσώπους του Ιδρύματος Ωνάση) και τους Ε. Τσιότσιου και Δ. Δρίβα (ως εκπροσώπους της ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.) δεν κυρώθηκε από την Βουλή και δεν δημοσιοποιήθηκε για να λάβουν γνώση οι πολίτες.
Σε γνώση της Βουλής περιήλθε στις 31/3/2021 ως επισυναπτόμενο έγγραφο στην με αρ. πρωτ. 68060/31-3-2021 «Απάντηση στην με αρ. πρωτ. 4370/499/19-22021 Ερώτηση και ΑΚΕ με θέμα: Σχετικά με την αναφερόμενη ως “Σύμβαση Δωρεάς” μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του κοινωφελούς ιδρύματος “Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης” για την κατασκευή και λειτουργία του ανελκυστήρα πλαγιάς για την άνοδο ατόμων με κινητικές δυσκολίες στην Ακρόπολη των Αθηνών». Σημειώνεται ότι αυτή η Σύμβαση Δωρεάς δεν αναφέρεται στο έργο των διαστρώσεων/διαδρομών στην Ακρόπολη.
Στα ίδια επισυναπτόμενα έγγραφα φαίνεται ότι υπάρχουν δύο πράξεις τροποποίησης της Σύμβασης: α. η από 10/7/2020 τροποποίηση της Σύμβασης, η οποία αναφέρεται μεν αλλά δεν έχει κατατεθεί ως επισυναπτόμενο έγγραφο και δεν γνωρίζουμε αν το περιεχόμενό της αφορά το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών και β. η από 22/3/2021 «Δεύτερη Πρόσθετη Πράξη-Τροποποίησης της από 28/2/2020 Σύμβασης Δωρεάς» με τους ίδιους υπογράφοντες, που αναφέρεται και στο (ήδη εκπονηθέν κατά την υπογραφή της) έργο των διαστρώσεων/διαδρομών. Η ισχύς των τροποποητικών Συμβάσεων, ομοίως, δεν έχει κυρωθεί με νόμο.
Στο βαθμό που δεν έχουν κυρωθεί με την προσήκουσα διαδικασία, η Σύμβαση Δωρεάς και οι τροποποιήσεις της είναι άτυπες και ανυπόστατες, δεν δεσμεύουν το ελληνικό δημόσιο και οι όροι τους δεν δύνανται να υπερισχύουν διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας.
Α2. Ως έγγραφη «αποδοχή της δωρεάς» από το ελληνικό δημόσιο παρουσιάζεται από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού η με αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΥΓ/ΓΔΟΥ/157199/1806/10185/31-3-2020 Κοινή Απόφαση του Γενικού Διευθυντή Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του ΥΠΟΙΟ και της Γενικής Διευθύντριας Οικονομικών Υπηρεσιών ΥΠΠΟΑ (σχετ. 3). Αυτή η Κοινή Απόφαση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κύρωση από την Βουλή και δεν δίνει ισχύ νόμου στα αναφερόμενα στη Σύμβαση. Συνακόλουθα, η Σύμβαση Δωρεάς είναι άτυπη και ανυπόστατη, δεν δεσμεύει το ελληνικό δημόσιο και οι όροι της δεν δύνανται να υπερισχύουν διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας.
Επιπλέον, η συγκεκριμένη Κοινή Απόφαση, λόγω του είδους της, είναι αναρτητέα στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ και περίληψή της όφειλε να δημοσιευτεί σε ΦΕΚ, όπως άλλωστε αναγράφεται ευκρινώς στην ίδια την Απόφαση. Στο βαθμό που δεν δημοσιεύτηκε στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ και δεν δημοσιεύτηκε περίληψή της σε ΦΕΚ, η αποδοχή της δωρεάς εκ μέρους των Γενικών Διευθυντών ΥΠΠΟΑ-ΥΠΟΙΟ καθίσταται άκυρη.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν κάποιος θεωρήσει ότι η προσήκουσα διαδικασία αποδοχής της Σύμβασης Δωρεάς ήταν η Κοινή Απόφαση του Γενικού Διευθυντή Δημόσιας Περιουσίας και Κοινωφελών Περιουσιών του ΥΠΟΙΟ και της Γενικής Διευθύντριας Οικονομικών Υπηρεσιών ΥΠΠΟΑ, και μάλιστα χωρίς ανάρτηση στη ΔΙΑΥΓΕΑ ή δημοσιοποίηση σε ΦΕΚ, ισχύει ότι η αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΥΓ/ΓΔΟΥ/157199/1806/10185/31-3-2020 Κοινή Απόφαση κάνει αποδεκτή εκ μέρους του δημοσίου μόνο τη Σύμβαση Δωρεάς που υπογράφηκε στις 28/2/2020, η οποία δεν έχει ως αντικείμενο το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών και δεν αναφέρεται καν σε αυτό, αλλά έχει ως αντικείμενο αποκλειστικά τον ανελκυστήρα ΑμεΑ και τον φωτισμό στην Ακρόπολη. Σε καμία περίπτωση, λοιπόν, η αποδοχή αυτή δεν αφορά το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών που εγκρίθηκε με την ως άνω Απόφαση Έγκρισης.
Α3. Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού επικαλείται το άρθρο 3Α του Ν. 4182/2013 για τη μη δημοσιοποίηση της Σύμβασης Δωρεάς. («Σημειώνεται ότι οι Συμβάσεις Δωρεάς που συνάπτονται με βάση το ν. 4182/2013 εξαιρούνται της υποχρέωσης ανάρτησης στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ»). Το άρθρο 3Α του Ν. 4182/2013, που προστέθηκε με το άρθρο 55 του Ν. 4557/2018 και με το άρθρο 75 του Ν. 4646/2019, προβλέπει:
«Άρθρο 3Α- Ρύθμιση θεμάτων δωρεών προς φορείς δημόσιου τομέα
Συμβάσεις προμήθειας αγαθών, παροχής υπηρεσιών ή εκτέλεσης έργων, συμπεριλαμβανομένων των προπαρασκευαστικών, βοηθών και συνοδών έργων, οι οποίες συνάπτονται από φορείς του δημόσιου τομέα, όπως αυτός προσδιορίζεται στην περίπτωση α` της παραγράφου 1 του άρθρου 14του ν. 4270/2014 (Α`143), για την προπαρασκευή, υποστήριξη, εξυπηρέτηση, παρακολούθηση και υλοποίηση αντίστοιχων δωρεών αγαθών ή υπηρεσιών ή έργων από ιδιώτες προς τους δημόσιους αυτούς φορείς, δεν θεωρούνται δημόσιες συμβάσεις και εξαιρούνται της κείμενης νομοθεσίας για την ανάθεση και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων, εφόσον στη σύμβαση δωρεάς που καταρτίζεται μεταξύ του ιδιώτη (εφεξής «ο δωρητής») και του φορέα του δημοσίου τομέα (εφεξής «ο δωρεοδόχος»), καθορίζονται τα εξής:...:»
α. Το αντικείμενο της δωρεάς, αγαθό, υπηρεσία ή έργο. Σε περίπτωση που η δωρεά περιλαμβάνει αναλώσιμα υλικά ή κόστος συντήρησης θα αναφέρεται ρητά το χρονικό διάστημα για το οποίο ο δωρητής αναλαμβάνει την κάλυψη αυτών των εξόδων.
β. Η δαπάνη, η οποία καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τον δωρητή.
γ. Η διαδικασία της εκ μέρους του δωρεοδόχου υπόδειξης στον δωρητή του οικονομικού φορέα, ο οποίος κρίνεται ο πλέον κατάλληλος για την εκπλήρωση του αντικειμένου της δωρεάς, καθώς και ο χρόνος ολοκλήρωσης της σχετικής διαδικασίας. Προς το σκοπό αυτόν, ο δωρεοδόχος συγκροτεί επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν οι αρμόδιοι εκπρόσωποί του, καθώς και εκπρόσωπος ή εμπειρογνώμονας εκ μέρους του δωρητή, εφόσον ο δωρητής το κρίνει απαραίτητο. Έργο της επιτροπής είναι, ενδεικτικά:
αα) η σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών,
ββ) η τυχόν προσθήκη κριτηρίων τεχνικής καταλληλόλητας ή επαγγελματικής ικανότητας ή οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας,
γγ) η έρευνα αγοράς και η υποβολή στον δωρητή τουλάχιστον τριών (3) προσφορών,
δδ) η υποβολή συγκριτικών στοιχείων τιμών από την Ελλάδα ή το εξωτερικό, εφόσον ζητηθεί από τον δωρητή,
εε) η εφαρμογή κανόνων ακεραιότητας,
στστ) η εξέταση των προσφορών με σκοπό την ανάδειξη της πλέον συμφέρουσας και καταλληλότερης για τους σκοπούς της δωρεάς προσφοράς,
ζζ) ειδικά για τις περιπτώσεις δωρεών ιατρικού εξοπλισμού, η πρόβλεψη για υποχρέωση του οικονομικού φορέα σε υποβολή προσφοράς, η οποία να καλύπτει τη συντήρηση καθ` όλη τη διάρκεια του λειτουργικού κύκλου ζωής του εξοπλισμού, όπως αυτός θα ορισθεί από τον δωρεοδόχο και σύμφωνα με τις προδιαγραφές λειτουργίας και τα πρωτόκολλα ελέγχου του κατασκευαστή,
ηη) η επανάληψη της διαδικασίας, σε περίπτωση άγονου αποτελέσματος, εφόσον ζητηθεί από τον δωρητή.
δ. Η υποχρέωση του δωρητή να εγκρίνει ή να απορρίψει τον επιλεγέντα από την επιτροπή οικονομικό φορέα.
ε. Η υποχρέωση του δωρεοδόχου να συνάψει τη σύμβαση με τον οικονομικό φορέα, για λογαριασμό του δωρητή, προς εκπλήρωση του σκοπού της δωρεάς.
στ. Η υποχρέωση του δωρεοδόχου να παραλάβει το αντικείμενο της δωρεάς και η διαδικασία παραλαβής και τυχόν θέσης του σε λειτουργία.
ζ. Η υποχρέωση του δωρεοδόχου να παραλάβει τα σχετικά τιμολόγια και λοιπά παραστατικά, τα οποία ο οικονομικός φορέας εκδίδει στο όνομα του δωρεοδόχου και η πρόβλεψη ότι επί των τιμολογίων αυτών αναγράφεται ότι θα εξοφληθούν από τον δωρητή, με μνεία της παρούσας διάταξης.
η. Η υποχρέωση του δωρεοδόχου να ειδοποιεί τον δωρητή αμελλητί για την τμηματική ή οριστική παραλαβή του έργου, της προμήθειας ή της υπηρεσίας, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στη σχετική σύμβαση με τον οικονομικό φορέα και να υποβάλει το ανάλογο αίτημα πληρωμής προς τον δωρητή.
θ. Η υποχρέωση του δωρητή, εφόσον πληρούνται τα όσα προβλέπονται στη σύμβαση με τον οικονομικό φορέα, καθώς και στη σύμβαση δωρεάς, να εξοφλήσει το οικονομικό αντάλλαγμα απευθείας προς τον οικονομικό φορέα εντός της προθεσμίας που ορίζεται στη σχετική σύμβαση. Ο οικονομικός φορέας υποχρεούται να εκδώσει εξοφλητική απόδειξη στο όνομα του δωρεοδόχου, η οποία θα αναφέρει ότι η εξόφληση έγινε από τον δωρητή κάνοντας μνεία στην παρούσα διάταξη.
Για τις συμβάσεις που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος άρθρου, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας για τις διαδικασίες και τον έλεγχο των δημοσίων δαπανών και λογαριασμών. Έναντι του οικονομικού φορέα δεν θεμελιώνεται οποιαδήποτε ευθύνη του δωρεοδόχου - δημόσιου φορέα.
Κάθε σύμβαση δωρεάς μεταξύ δωρητή και δωρεοδόχου, οι σχετικές συμβάσεις προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών ή εκτέλεσης έργου που προβλέπονται στην παράγραφο 1, καθώς και η εξόφληση τιμολογίων και αποδείξεων που εκδίδονται αναφορικά με τις συμβάσεις αυτές, απαλλάσσονται από τέλη χαρτοσήμου και φόρο δωρεών».
Είναι σαφές από την παρ. 1 του άρθρου 3Α ότι αυτό το άρθρο καταλαμβάνει τη διαδικασία προετοιμασίας ή υλοποίησης του έργου-αντικειμένου μιας Δωρεάς, η υπογραφή και κύρωση της οποίας προηγείται και θα πρέπει να έχει ήδη δημοσιευτεί με την προσήκουσα νομική/διοικητική διαδικασία για να έχει ισχύ. Το άρθρο καταλαμβάνει, δηλαδή, µόνο τις επιμέρους συμβάσεις που συνάπτει το δημόσιο µε τους οικονομικούς φορείς (προμηθευτές, παρόχους υπηρεσιών, εργολάβους) για την υλοποίηση μιας Δωρεάς που είναι ήδη σε ισχύ και όχι την ίδια τη Σύμβαση Δωρεάς. Το επιχείρημα που προβάλλει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού για την μη κύρωση και μη δημοσιοποίηση της Σύμβασης Δωρεάς δεν ερείδεται στον νόμο και προβάλλεται καταχρηστικά.
Α4. Το ίδιο άρθρο 3Α προβλέπει και άλλους όρους (παρ. 1 α-θ) που πρέπει να πληρούν οι Συμβάσεις Δωρεάς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου, ώστε να εξαιρούνται από τη νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων, τη δημοσιοποίηση αλλά και την φορολογική απαλλαγή (παρ. 2 και 3). Μια απλή σύγκριση της Σύμβασης Δωρεάς με τα σημεία α έως θ της παραγράφου 1 του άρθρου 3Α δεικνύει ότι οι όροι δεν πληρούνται.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι, με βάση το άρθρο 3Α, που επικαλείται η Υπουργός, το δημόσιο όφειλε να συγκροτήσει επιτροπή µε συγκεκριμένο έργο, όπως σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών, έρευνα αγοράς, υποβολή στον δωρητή τουλάχιστον τριών προσφορών κ.ά. Σύμφωνα με τον Ν. 4182 (όπως ισχύει), το δημόσιο όφειλε να συνάπτει τις συμβάσεις αυτές και ο δωρητής να καταβάλλει το οικονομικό αντάλλαγμα. Αντιθέτως, η συγκεκριμένη Σύμβαση ελληνικού δημοσίου – Ιδρύματος Ωνάση προβλέπει ως «φορέα υλοποίησης» του έργου μια ιδιωτική εταιρεία, την ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ, η οποία συνάπτει και τις συμβάσεις με τις εταιρείες που υλοποιούν τα έργα. Πρόκειται για ευθεία παραβίαση του νόμου περί Συμβάσεων Δωρεών του δημοσίου, αλλά και της κείμενης αρχαιολογικής νομοθεσίας.
Α5. Η Σύμβαση Δωρεάς όχι μόνο δεν κάνει καμία αναφορά στον Ν. 3028/02 «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς», αλλά αντιθέτως οι όροι που περιγράφονται στη Σύμβαση Δωρεάς παραβιάζουν ευθέως τον Ν. 3028/02, που αποτελεί νόμο συνταγματικής περιωπής. Η Σύμβαση Δωρεάς προβλέπει την εκτέλεση εργασιών επί μνημείων από την ιδιωτική εταιρεία ΑΡΙΟΝΑ ΕΛΛΑΣ και τους υπεργολάβους της, κάτι που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις διατάξεις του Ν. 3028/02, το ΠΔ 24/2019 «Μελέτη και Εκτέλεση αρχαιολογικών έργων» και τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ ΠΔ 4/2018.
Οι όροι της Σύμβασης και ο τρόπος που εκτελέστηκε το έργο υποβίβασαν την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών από αποκλειστική αρμόδια Υπηρεσία για εκτέλεση εργασιών επί των μνημείων της Ακρόπολης με αυτεπιστασία σε «επόπτη» έργου που εκτελεί επί μνημείου μια ιδιωτική εταιρεία, η οποία δεν έχει καν επιλεγεί από το ελληνικό δημόσιο! Η ανυπόστατη Σύμβαση Δωρεάς, που δεν έχει κυρωθεί από την ελληνική Βουλή, δεν μπορεί να παραβιάζει τον Αρχαιολογικό Νόμο και την κείμενη νομοθεσία για εργασίες επί μνημείων. Οι ενέργειες στις οποίες έχει προβεί ως τώρα το ΥΠΠΟΑ, στη βάση μιας άτυπης και ανυπόστατης Σύμβασης Δωρεάς και κατά παράβαση του Αρχαιολογικού Νόμου, στερούνται εξ ολοκλήρου νομιμοποιητικής βάσης.
Α6. Προκειμένου να συναφθεί και να εγκριθεί οποιαδήποτε Σύμβαση Δωρεάς, προηγείται ο προσδιορισμός της αναγκαιότητας εκτέλεσης ενός έργου από τον αρμόδιο δημόσιο φορέα. Στην περίπτωση των διαστρώσεων/διαδρομών στην Ακρόπολη, δεν προηγήθηκε καμία απόφαση του ΥΠΠΟΑ που να θέτει την αναγκαιότητα του έργου και τις σχετικές προδιαγραφές εκτέλεσής του.
Αντιθέτως, για τον ανελκυστήρα ΑμεΑ και για τον φωτισμό της Ακρόπολης, πριν την υπογραφή της Σύμβασης Δωρεάς, εκδόθηκαν και δημοσιεύτηκαν στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ οι εξής Αποφάσεις, σε εφαρμογή του Ν.3028/02, μετά από γνωμοδότηση του ΚΑΣ:
α. Η με αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΑΜ/ΤΜΑΜ/529910/55217/1946/677/3-10-2019 Υπουργική Απόφαση (ΑΔΑ: 9ΒΚΘ4653Π4-30Ψ) «Έγκριση προδιαγραφών, θέσης και συνοδών έργων για την εγκατάσταση νέου ανελκυστήρα στην Ακρόπολη».
β. Η ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΑΜ/ΤΜΑΜ/109565/13362/414/160/23-3-2020 Κοινή Απόφαση των Γενικών Διευθυντριών Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ (ΑΔΑ:ΨΝΡΥ4653Π4-ΨΘΒ) «Έγκριση μελετών για την εγκατάσταση ανελκυστήρα ΑμεΑ στην Ακρόπολη» [Σημειώνεται ότι η Απόφαση αυτή εκδόθηκε μετά τη Σύναψη της Δωρεάς, αλλά πριν την Απόφαση Αποδοχής της Δωρεάς].
γ. Η με αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΑΜ/ΤΜΑΜ/ 529894/55212/1945/678/3-10-2019 Υπουργική Απόφαση (ΑΔΑ: Ψ70Η4653Π4-Ρ2Χ) «Έγκριση πρότασης και γενικών αρχών για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του φωτισμού ανάδειξης των μνημείων της Ακρόπολης».
δ. Η ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΑΜ/ΤΜΑΜ/153777/18809/620/257/27-3-2020 (ΑΔΑ: Π4494653Π4-ΩΨΣ) Κοινή
Απόφαση των Γενικών Διευθυντριών Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ «Έγκριση της μελέτης για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση του φωτισμού ανάδειξης των μνημείων της Ακρόπολης» [Σημειώνεται ότι η Απόφαση αυτή εκδόθηκε μετά τη Σύναψη της Δωρεάς, αλλά πριν της Απόφασης Αποδοχής της Δωρεάς].
Οι β και δ Αποφάσεις αναφέρονται και στα «έχοντας υπόψη» της Κοινής Απόφασης Αποδοχής της Δωρεάς, καθώς αποτελεί προϋπόθεση για την αποδοχή της Δωρεάς από το δημόσιο η κατάρτιση των προδιαγραφών των έργων. Αντιθέτως, ουδέποτε υπήρξε αντίστοιχη απόφαση για το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών, του οποίου η Μελέτη ανατέθηκε από τον δωρητή και εκπονήθηκε με έξοδα του δωρητή αναρμοδίως και παράτυπα και χωρίς να αποτελεί καν αντικείμενο της Σύμβασης Δωρεάς την οποία επικαλείται εκ των υστέρων το ΥΠΠΟΑ.
Α7. Η μελέτη της εταιρείας ΝΑΜΑ (σχετ. 4) για τις διαστρώσεις στην Ακρόπολη, που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση (όπως αναφέρεται στο εξώφυλλο της Μελέτης, αλλά και στο Δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟΑ μετά τη συνεδρίαση του ΚΑΣ), εισήχθη στην με αρ. 19/19-5-2020 συνεδρία του ΚΑΣ για την κατά νόμο γνωμοδότηση. Κατά την ημερομηνία αυτή, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, δεν υπήρχε Σύμβαση Δωρεάς που να έχει υπογραφεί εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου για το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών, ούτε αποδοχή της από το ελληνικό δημόσιο, ούτε κύρωση Σύμβασης Δωρεάς με αυτό το αντικείμενο με νόμο.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε επί Μελέτης που συνέταξε μια ιδιωτική εταιρεία, για λογαριασμό του Ιδρύματος Ωνάση, χωρίς να υπάρχει καμία δικαιοδοσία του Ιδρύματος Ωνάση για έργα διαδρομών επισκεπτών στην Ακρόπολη. Ως εκ τούτου, ζητάμε την αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ. Σημειώνουμε ότι ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έχει ζητήσει τα πρακτικά της συνεδρίασης, και παρά την παρέλευση 14 μηνών από την συνεδρίαση και 11 μηνών από την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας με την έκδοση της Απόφασης, τα Πρακτικά της εν λόγω συνεδρίασης δεν μας έχουν δοθεί από το ΥΠΠΟΑ με ευθύνη του Προέδρου του ΚΑΣ ΓΓ του ΥΠΠΟΑ κ. Γ. Διδασκάλου.
Κατά την έκδοση της Κοινής Απόφασης ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ στις 2/9/2020, της οποίας ζητάμε την ακύρωση και αναπομπή, δεν υπήρχε σε ισχύ τροποποιητική Σύμβαση Δωρεάς που να περιλαμβάνει το έργο των διαστρώσεων/διαδρομών, το οποίο ενέκρινε η ως άνω Απόφαση. Η αναφερόμενη ως Τροποποιητική Σύμβαση της 10/7/2020 δεν έχει κατατεθεί από την Υπουργό στη Βουλή, δεν γνωρίζουμε το περιεχόμενό της (αν καταλαμβάνει ή όχι τις διαστρώσεις/διαδρομές) και σε κάθε περίπτωση δεν έχει ισχύ, αφού δεν υπάρχει αποδοχή της τροποιητικής δωρεάς εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου, είτε με νόμο είτε με Κοινή Απόφαση ΥΠΟΙΟ-ΥΠΠΟΑ είτε με άλλη διαδικασία.
Β. Παρατυπίες στη διαδικασία ανάθεσης της Μελέτης για τις διαστρώσεις
Β1. Σύμφωνα με τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ (ΠΔ 4/2018), η Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Πόλης Αθηνών, ως περιφερειακή υπηρεσία της ΓΔΑΠΚ, είναι η αποκλειστικά αρμόδια Υπηρεσία για τις αρχαιότητες του Δήμου Αθήνας και συγκεκριμένα για:
«αα) Την προστασία και τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και ιστορικών τόπων, τον προγραμματισμό και τη διενέργεια ανασκαφών και οποιασδήποτε μορφής αρχαιολογικής έρευνας, την εκπόνηση μελετών, τον προγραμματισμό και την εκτέλεση έργων, για την προστασία, συντήρηση, αποκατάσταση, διαμόρφωση και ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και ιστορικών τόπων, την προστασία του φυσικού τοπίου που τα περιβάλλει και την εξέταση αιτημάτων εκτέλεσης έργων που τα επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
ββ) Τη μελέτη και αξιολόγηση από αρχαιολογικής πλευράς των τεχνικών έργων επί ή πλησίον αρχαιολογικών χώρων και μνημείων και των έργων συντήρησης επί μνημείων, αρχαίων αντικειμένων και έργων τέχνης και την επιστημονική μελέτη παντός θέματος σχετικού με τα παραπάνω αναφερόμενα (…)».
Ειδικά για το έργο συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης, έχει συσταθεί η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ), η οποία υπάγεται στον Γ.Γ. του ΥΠΠΟΑ και λειτουργεί με βάση το ΠΔ 97/1999. Σύμφωνα με αυτό, η αρμοδιότητα της ΥΣΜΑ αφορά: «α) το έργο συντήρησης και αναστήλωσης του Παρθενώνος, β) το έργο συντήρησης και αναστήλωσης των Προπυλαίων, γ) το έργο συντήρησης και αναστήλωσης του Ναού της Αθηνάς Νίκης, δ) το έργο απογραφής, τεκμηρίωσης και ταξινόμησης των διασπάρτων αρχιτεκτονικών μελών, ε) το έργο στερέωσης και συντήρησης των περιμετρικών τειχών της Ακρόπολης και στ) το έργο συντήρησης της επιφανείας των παραπάνω μνημείων και του Ερεχθείου». (άρθρο 1, Ορισμός των έργων).
Στο ίδιο ΠΔ (άρθρο 2) ορίζονται και οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, ως εξής: «Τα έργα συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων Ακρόπολης τελούν υπό την επιστημονική ευθύνη της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ). Έργο της ΕΣΜΑ είναι ο προγραμματισμός, η κατεύθυνση και η εποπτεία της υλοποίησης των έργων, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 1 του παρόντος.»
Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, η διαχείριση των επισκεπτών και η διαμόρφωση διαδρόμων επισκεπτών δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της ΥΣΜΑ και την εποπτεία της ΕΣΜΑ ούτε μπορεί να ανατίθεται σε τρίτο φορέα ή ιδιωτικό Ίδρυμα. Η διαμόρφωση των διαδρομών για τους επισκέπτες αποτελούν αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΦΑ Πόλης Αθηνών, η οποία θα ήταν και η μόνη αρμόδια για να την αναθέσει με τις νόμιμες διαδικασίες. Η σύνταξη της Μελέτης από την εταιρεία ΝΑΜΑ, κατά παραγγελία του Ιδρύματος Ωνάση, έγινε κατά παραβίαση της Αρχαιολογικής Νομοθεσίας.
Β2. Σύμφωνα με τα παραπάνω οριζόμενα και σύμφωνα με το ΠΔ 24/2019 «Μελέτη και Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων (άρθρο 2, Εκπόνηση Μελετών) «οι μελέτες των αρχαιολογικών εν γένει έργων και εργασιών, όπου απαιτείται η ύπαρξη μελέτης, εκπονούνται απ’ ευθείας από την αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠ.ΠΟ.Α.) ή με ανάθεση σε ιδιώτες μελετητές που έχουν τα κατά νόμο προσόντα ή και πρόσθετα εξειδικευμένα προσόντα που ορίζονται με την εκάστοτε διακήρυξη».
Η εκπόνηση της Μελέτης για τις διαδρομές ΑμεΑ και εν γένει για τις διαδρομές επισκεπτών στην Ακρόπολη είναι αρμοδιότητα της αρμόδιας Υπηρεσίας, της ΕΦΑ Πόλης Αθηνών, που διαθέτει και το έμπειρο προσωπικό για την εκπόνησή της. Μάλιστα, η μελέτη που εκπονήθηκε για τις διαδρομές ΑμεΑ από το προσωπικό της Εφορείας Πόλης Αθηνών, με ίδια μέσα και δωρεάν, απορρίφθηκε αναρμοδίως και προφορικά από την πολιτική ηγεσία και τον Πρόεδρο της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, ενώ η έγκριση ή η απόρριψή της ήταν αρμοδιότητα γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και έκδοσης απόφασης από τη ΓΔΑΠΚ και τη ΓΔΑΜΤΕ.
Το ΠΔ 24/2019 προβλέπει επίσης (άρθρο 4): «1. Οι μελέτες αρχαιολογικών εν γένει έργων, εκπονούνται και από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α. ή από ειδική ομάδα που συγκροτείται ειδικά για αυτό το σκοπό με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, από υπαλλήλους του ΥΠ.ΠΟ.Α. με εμπειρία και ειδικότητα συναφή στο αντικείμενο της μελέτης ή από προσωπικό που κατά περίπτωση προσλαμβάνεται με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (Ι.Δ.Ο.Χ.) σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 10 του παρόντος και αμείβεται από τις πιστώσεις που διατίθενται για την εκπόνηση της μελέτης, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις».
Προκειμένου για τη συνδρομή και άλλων εξειδικευμένων επιστημόνων στη Μελέτη για το μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, υπήρχε η δυνατότητα συγκρότησης Επιτροπής με έμπειρα επιστημονικά στελέχη της ΕΦΑΠΑ, της ΔΑΜΜ, της ΥΣΜΑ, της ΔΣΑΝΜ και της ΔΕΤΥΜΕΑ, που θα κατέληγε σε μια Μελέτη για να κατατεθεί στο ΚΑΣ για την κατά νόμο γνωμοδότηση και έγκριση.
Σε περίπτωση ανάθεσης σε ιδιώτη Μελετητή, όπως προβλέπει το άρθρο 2 του ΠΔ 24/2019, όφειλε να ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία του Ν. 4412, δηλαδή ο ανοιχτός διαγωνισμός, με τους πρόσθετους όρους που ορίζονται στο άρθρο 2 και 3 του ΠΔ 24/2019: να πρόκειται για μελετητή που έχει τα κατά νόμο προσόντα ή και πρόσθετα εξειδικευμένα προσόντα που ορίζονται με την εκάστοτε διακήρυξη, και μάλιστα, όπως εξειδικεύεται στο άρθρο 3, με την «προσθήκη ειδικών όρων στην σχετική διακήρυξη, οι οποίοι εξασφαλίζουν τα κατάλληλα επίπεδα τεχνικής καταλληλότητας και γενικής εμπειρίας των συμμετεχόντων οικονομικών φορέων». Θα επιλέγονταν δηλαδή ειδικοί μηχανικοί με εμπειρία σε έργα επί μνημείων, καθώς και εμπειρία σε έργα προσβασιμότητας ΑμεΑ.
Οι παραπάνω διαδικασίες είναι οι εφαρμοστέες διαδικασίες σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, ώστε να διασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για το μείζονος σημασίας μνημείο. Άλλωστε, αποτελεί οξύμωρο ότι οι διαδικασίες αυτές ακολουθούνται για όλα τα μνημεία της επικράτειας, αλλά δεν ακολουθήθηκαν για τον εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης!
Αντί για την τήρηση της νόμιμης διαδικασίας, η Μελέτη ανατέθηκε με αδιαφανή διαδικασία επιλογής από έναν αναρμόδιο φορέα (το Ίδρυμα Ωνάση) σε μια εταιρεία (ΝΑΜΑ), εκπονήθηκε από 3 μηχανικούς (δύο τοπογράφους και έναν πολιτικό μηχανικό), χωρίς εμπειρία σε έργα επί μνημείων ούτε σε έργα προσβασιμότητας, με την αόριστη και ανυπόστατη αναφορά (διά Δελτίου Τύπου του Γραφείου Τύπου του ΥΠΠΟΑ!) σε μια Σύμβαση Δωρεάς η οποία δεν είχε συναφθεί για το έργο των διαδρομών/διαστρώσεων και δεν είχε εγκριθεί με την προσήκουσα διοικητική διαδικασία. Η ανάθεση της Μελέτης, στη βάση της οποίας εκδόθηκε η Κοινή Απόφαση της οποίας ζητάμε την αναπομπή και την ακύρωση, έγινε κατά παράβαση του Ν. 3028/02, του ΠΔ 4/2018 και του ΠΔ 24/2019 και ως εκ τούτου η εισαγωγή της στο ΚΑΣ για γνωμοδότηση είναι παράνομη.
Γ. Η Μελέτη που εγκρίθηκε δεν πληροί τις νόμιμες προδιαγραφές για έργο προσβασιμότητας σε μνημείο
Γ1. Η Μελέτη που κατατέθηκε, εισήχθη στο ΚΑΣ και εγκρίθηκε, με την Κοινή Απόφαση της οποίας ζητάμε την ακύρωση και αναπομπή, ως «Οριστική Μελέτη», ενώ έχει συνταχθεί σε επίπεδο Προμελέτης.
Το Κανονιστικό Πλαίσιο για την εκπόνηση μελετών και την εκτέλεση εργασιών σε ακίνητα μνημεία έχει οριστεί με σαφήνεια στην Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΑΤΝΕΚΕ/356112/929/2-7-2019. Εκεί ορίζεται (άρθρο 3): «Τα στάδια εκπονήσεως της μελέτης είναι τα εξής: α) προκαταρκτική μελέτη σκοπιμότητας (Σχέδιο - Πλαίσιο). Συντάσσεται για εργασίες μείζονος σημασίας του άρθρου 2 παρ. 2α της παρούσας ή για επεμβάσεις σε μνημεία μείζονος σημασίας ή σε μνημεία και χώρους μεγάλης κλίμακας. β) προμελέτη γ) οριστική μελέτη δ) μελέτη εφαρμογής και τεχνικές προδιαγραφές έργου ε) τεύχη δημοπράτησης σε περίπτωση ανάθεσης του έργου σε τρίτους». Εν συνεχεία περιγράφονται τα ελάχιστα επιτρεπτά περιεχόμενα των μελετών σε κάθε στάδιο.
Η Μελέτη που εκπονήθηκε για τις διαστρώσεις/διαδρομές για το κορυφαίο μνημείο της Ακρόπολης, κατά παράβαση του Κανονιστικού Πλαισίου, αποτελείται από κείμενο Τεχνικής Περιγραφής 4 σελίδων και τα εξής σχέδια:
Γενικό σχέδιο τυπικών διατομών (χωρίς καμία εξειδίκευση ανά διαδρομή ή μνημείο και χωρίς κλίμακα)
Σχέδιο Μηκοτομών (Μ-1) σε κλίμακα 1:200
Οριζοντιογραφία σε κλίμακα 1:200 (σε υπόβαθρο που χορηγήθηκε από την ΥΣΜΑ)
Το περιεχόμενό της δεν αντιστοιχεί ούτε καν στο επίπεδο της Προμελέτης, όπως αυτό περιγράφεται στο Κανονιστικό Πλαίσιο. Οι μελετητές αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι η Μελέτη εκπονήθηκε με δύο (!) επισκέψεις στην Ακρόπολη (συγκεκριμένα στις 29/4/2020 και στις 6/5/2020).
Οι διαδρομές δεν περιγράφονται με σαφείς διαστάσεις (αναφέρεται «μέσου πάχους 10 εκ.»), ούτε ο τρόπος κατασκευής και το υλικό. Στο υπόμνημα της οριζοντιογραφίας αναφέρονται οι εξής εργασίες:
«1. Επισκευή και επίστρωση υφιστάμενου σκυροδέματος, 2. Επίστρωση με αρχιτεκτονικό σκυρόδεμα, 3. Επίστρωση με υδατοπερατό σκυρόδεμα ή μαλακό υλικό, 4. Βελτίωση επιφανείας».
Οι τέσσερις διαφορετικές τεχνικές που φέρεται να προτείνονται από την Μελέτη δεν εξειδικεύονται ούτε επεξηγούνται στις 4 σελίδες της Τεχνικής Περιγραφής. Επίσης, δεν παρουσιάζονται εναλλακτικές.
Η έγκριση μιας Τεχνικής Περιγραφής 4 σελίδων ως «Οριστικής Μελέτης», με την Κοινή Απόφαση της οποίας ζητάμε την αναπομπή και την ακύρωση, είχε ως αποτέλεσμα να μην ακολουθηθεί η διαδικασία Προμελέτη > Οριστική Μελέτη > Μελέτη Εφαρμογής, που ορίζεται στο Κανονιστικό Πλαίσιο για να διασφαλίζει σε κάθε στάδιο την λεπτομερή εξέταση και παρουσίαση των εργασιών, του τρόπου κατασκευής, της αναστρεψιμότητας, των εναλλακτικών λύσεων και την εξασφάλιση της διόρθωσης του σχεδιασμού, πριν την επί τόπου εφαρμογή του.
Σε έργο που εφαρμόζεται σε μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως η Ακρόπολη, οι προτεινόμενες παρεμβάσεις τέτοιας κλίμακας θα απαιτούσαν τρισδιάστατο πρόπλασμα για να εγκριθούν και όχι απλώς δύο γραμμικά σχέδια οριζοντιογραφίας και μηκοτομών! Ο τρόπος της έγκρισης και της εκτέλεσης του έργου, κατά παράβαση του Κανονιστικού Πλαισίου, δεν εξασφάλισε τον υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονικό σχεδιασμό που απαιτείται σε έργα επί μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ: «Η μελέτη είναι πλήρως ανεπαρκής και κατά πολύ κατώτερη μίας μελέτης μικρού ιδιωτικού έργου». Η Μελέτη δεν διερευνά διαφορετικές λύσεις. Όπως αναφέρει ο ΣΑΔΑΣ: «η άποψη του Υπουργείου ότι η χρήση ενός λιγότερου ανθεκτικού υλικού θα απαιτούσε συχνή συντήρηση, διαδικασία η οποία θα επιβάρυνε το Μνημείο και ότι η συγκεκριμένη επιλογή του υλικού καθιστά την διάστρωση αναστρέψιμη, δεν τεκμηριώνεται από την μελέτη του έργου (ΝΑΜΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ Α.Ε). Η διερεύνηση άλλων λύσεων και η απόρριψη άλλου είδους υλικών φιλικότερων προς το περιβάλλον, απουσιάζει από τη μελέτη».
Γ2. Η Μελέτη δεν υπογράφεται από αρχιτέκτονα μηχανικό, και μάλιστα ειδικευμένο στις αποκαταστάσεις ή/και μηχανικό έμπειρο σε έργα προσβασιμότητας, αλλά από 2 τοπογράφους μηχανικούς και έναν πολιτικό μηχανικό. Δεν υπογράφεται από κανέναν ειδικό σε σχεδιασμό διαδρομών για άτομα με αναπηρία ή εμποδιζόμενα άτομα.
Την απουσία ειδικού σε θέματα σχεδιασμού προσβάσιμων διαδρομών θα μπορούσε να αναπληρώσει η συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ τόσο κατά το στάδιο σύνταξης των προδιαγραφών της Μελέτης από το ΥΠΠΟΑ (οι οποίες όφειλαν να συνταχθούν πριν την ανάθεση της Μελέτης, αλλά δεν συντάχθηκαν ποτέ) όσο και κατά το στάδιο εκπόνησης της Μελέτης. Η ΕΣΑμεΑ είναι επίσημος σύμβουλος της ελληνικής κυβέρνησης για θέματα προσβασιμότητας.
Η ΕΣΑμεΑ κλήθηκε για αυτοψία στο χώρο μετά την ολοκλήρωση της α΄ φάσης των έργων, στις 22/4/2021 και αφού είχε ήδη συμβεί ατύχημα ατόμου με αμαξίδιο στο χώρο των Προπυλαίων, λόγω έλλειψης σήμανσης. Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού συγκρότησε Ομάδα Εργασίας για την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία στους αρχαιολογικούς χώρους, με επείγουσα Υπουργική Απόφαση στις 24/5/2021 (ΥΑ 233146 «Συγκρότηση Κοινής Ομάδας Εργασίας για τη διασφάλιση της πρόσβασης ατόμων με αναπηρία στους αρχαιολογικούς χώρους και στις πολιτιστικές υποδομές» - σχετ. 5), δηλαδή κατόπιν εορτής, με το οξύμωρο αποτέλεσμα η ομάδα αυτή να έχει ως έργο να ασχοληθεί με τους τρόπους προσβασιμότητας σε όλα τα μνημεία της χώρας, εκτός από το κορυφαίο μνημείο της χώρας, την Ακρόπολη, όπου το έργο είχε ήδη συντελεστεί χωρίς να ακολουθεί τις προδιαγραφές για ΑμεΑ!
Γ3. Η Μελέτη, ενώ τιτλοφορείται «Μελέτη Διαμόρφωσης Διαδρομών στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ακρόπολης για άτομα με δυσκολία στην κίνηση», δεν πληροί τις προδιαγραφές της σχετικής νομοθεσίας, ήτοι:
Του Ν.4488/2017, Μέρος Δ' «Κατευθυντήριες - Οργανωτικές διατάξεις υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες»,
Της πολεοδομικής νομοθεσίας, κυρίως α) του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ν.4067/2012), άρθρο 26 και 27 όπως τροποποιήθηκαν από το ν.4782/2021, άρθρο 210 και 211 και ισχύουν σήμερα, β) της Υπ. Απόφαση Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΕΣΕΔΠ/65826/699/ΦΕΚ 2998 Β'/20.07.2020
«Τεχνικές οδηγίες προσαρμογής υφιστάμενων κτιρίων και υποδομών για την προσβασιμότητα αυτών σε άτομα με αναπηρία και εμποδιζόμενα άτομα σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία»,
Των Οδηγιών Σχεδιασμού του Υπουργείου Περιβάλλοντος «Σχεδιάζοντας για Όλους»,
Του Ν. 4727/2020, άρθρο 3 «Γενικές αρχές ψηφιακής διακυβέρνησης» και κεφάλαιο Η'
«Ψηφιακή προσβασιμότητα (Ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/2102 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, για την προσβασιμότητα των ιστοτόπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα)»,
Της Ευρωπαϊκής οδηγίας (ΕΕ) 2019/882 σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών.
Αντιθέτως, όπως αναφέρει η ίδια η Μελέτη «δεν ήταν εφικτή η εφαρμογή των απαιτήσεων μέγιστων κατά μήκος κλίσεων, λόγω των έντονων κλίσεων του εδάφους». Οι κλίσεις των διαδρομών, όπως αναγράφονται αναλυτικά στο σχέδιο των μηκοτομών, δεν επιτρέπουν την αυτόνομη κίνηση αμαξιδίων (βλ. κλίσεις έως 14,3%), το ύψος τους σε σημεία (έως 47 εκ., χωρίς κανένα προστατευτικό) καθίσταται επικίνδυνο για ατυχήματα, δεν προβλέφτηκε σήμανση των διαδρομών, πρόσβαση των τυφλών και λοιπών κατηγοριών ΑμεΑ, ούτε εξετάστηκαν εναλλακτικές που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τμήματα των διαστρώσεων/διαδρομών που να επιτρέπουν την αυτόνομη κίνηση αμαξιδίων.
Τέτοιες εναλλακτικές θα προϋπέθεταν οι διαδρομές για αμαξίδια να μην καταλαμβάνουν όλο το πλάτος του ελεύθερου χώρου μεταξύ μνημείων (όπως συμβαίνει στην ανατολική πλευρά του Παρθενώνα και έως το παλιό Μουσείο), ώστε να εξεταστεί η δυνατότητα μικρότερου πλάτους διάδρομοι (με το ελάχιστο νόμιμο πλάτος) να σχεδιαστούν «απορροφώντας» τις μεγάλες κλίσεις του φυσικού εδάφους και να αποτελέσουν διαδρομές αυτόνομης κίνησης αμαξιδίων. Μια τέτοια επιλογή θα ήταν εξίσου προσβάσιμη για τα ΑμεΑ και φιλική προς τον αρχαιολογικό χώρο.
Γ4. Αποτέλεσμα των παραπάνω η εγκριτική Απόφαση, της οποίας ζητάμε την ακύρωση και την αναπομπή, να περιέχει 12 όρους, μεταξύ των οποίων η εκπόνηση άλλων Μελετών. Αυτό υποκρύπτει ότι η Μελέτη δεν ήταν μελέτη για διαδρομές εμποδιζόμενων ατόμων, ούτε ήταν σε επίπεδο οριστικής μελέτης και παρανόμως εγκρίθηκε ως τέτοια.
Γ5. Οι στόχοι του έργου, όπως υποκρύπτονται στη Μελέτη και όπως διατυπώθηκαν εκ των υστέρων, είναι διάφοροι από αυτούς που εγκρίθηκαν. Η Μελέτη υποκρύπτει άλλο έργο από αυτό για το οποίο κατατέθηκε και εγκρίθηκε. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Υπουργείου και του Προέδρου της ΕΣΜΑ, εκ των υστέρων, το έργο αφορούσε την κατασκευή διαδρομών για το ευρύ κοινό και τα μηχανήματα βαρέος τύπου της αναστήλωσης, καθώς και για την αποκατάσταση της εδαφικής στάθμης του 5ου αι. π.Χ. και του πλάτους της οδού των Παναθηναίων, ενώ ουδέποτε κατατέθηκε ή εγκρίθηκε τέτοια Μελέτη. Πρόκειται για σοβαρή παρατυπία, καθώς στη Μελέτη υποκρυπτόταν άλλο αντικείμενο και άλλος σκοπός από αυτά που κλήθηκε το ΚΑΣ να εγκρίνει.
Δ. Η εκτέλεση της Μελέτης δεν έγινε με βάση τα οριζόμενα στην εγκριτική Απόφαση
Κατά την υλοποίηση της πρώτης φάσης του έργου που εγκρίθηκε με την ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆ΙΠΚΑ/ΤΠΚΑΧΜΑΕ/225099/155875/4618/2547/29-2020 Απόφαση ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ, της οποίας ζητάμε την ακύρωση και την αναπομπή, δεν τηρήθηκαν οι όροι που είχαν τεθεί με βάση τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Αυτός είναι ένας εξίσου σοβαρός λόγος για να μην εφαρμοστεί η δεύτερη φάση των έργων με βάση την ίδια Απόφαση ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ.
Δ1. Οι όροι που δεν τηρήθηκαν:
α. Όρος 3: «Η χρωματική διαφοροποίηση να αξιοποιείται μόνο για την δήλωση των αρχαίων οδεύσεων. Ως εκ τούτου, να διακρίνεται χρωματικά μόνο η οδός των Παναθηναίων (δηλαδή το τμήμα της διαδρομής από τα Προπύλαια έως τη ΒΑ γωνία του Παρθενώνα)». Η διαδρομή από τα Προπύλαια στον Παρθενώνα και όλη η διάστρωση στην ανατολική πλευρά του Παρθενώνα έως το παλιό Μουσείο αποτελείται από το ίδιο υλικό με την ίδια χρωματική απόχρωση, χωρίς διάκριση αρχαίων οδεύσεων και συμβατικών διαδρομών. Σε κανένα σημείο δεν υπάρχει χρωματική υποδήλωση της αρχαίας οδού των Παναθηναίων. Ο όρος αυτός δεν εφαρμόστηκε κατά την εκτέλεση του έργου.
β. Όρος 4: «Να επισημανθούν με διαφοροποίηση υλικού, χρώματος ή χάραξη (χωρίς διαφοροποίηση στάθμης) τα όρια σημαντικών –αλλά αθέατων μέχρι στιγμής- κτισμάτων επί του βράχου». Σε αντίθεση με τον όρο αυτό, κατά την κατασκευή επιλέχτηκε είτε η πλήρης κάλυψη του βράχου χωρίς επισήμανση των ορίων βάσεων, στηλών, βάθρων ή άλλων αθέατων μνημείων, είτε η πλήρης διαφοροποίηση στάθμης (με εκτεταμένες «τρύπες» της διάστρωσης από σκυρόδεμα ώστε να φαίνονται ίχνη από μνημεία) που παράγει πλήρως αντιαισθητικό και αντιλειτουργικό αποτέλεσμα (αποτελούν «παγίδες» για τους επισκέπτες με ή χωρίς κινητικά προβλήματα).
γ. Όρος 5: «Τα υλικά διάστρωσης που θα επιλεγούν πρέπει να είναι συμβατά με τα μνημεία και το περιβάλλον τους». Η απόφαση δεν αναφέρεται σε σκυρόδεμα, αλλά γενικώς σε «υλικά διάστρωσης». Η επιλογή του σκυροδέματος, και μάλιστα οπλισμένου, με τις οξείες και «επιθετικές» απολήξεις του, με τις εκτεταμένες επιφάνειες με όψη σύγχρονου υλικού που καλύπτουν εξολοκλήρου τον φυσικό βράχο, όχι μόνο δεν είναι επιλογή συμβατή με τα μνημεία και το περιβάλλον τους, αλλά επιβάλλεται σε αυτά και αλλοιώνει την εικόνα του μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, κατά παράβαση του παραπάνω όρου και όλων των διεθνών κανόνων για τις επεμβάσεις επί μνημείων.
Η υλοποίηση της δεύτερης φάσης των έργων απειλεί να τραυματίσει με τρόπο ανεπίστρεπτο τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Εντύπωση προκαλεί ότι δεν επιλέχτηκαν άλλα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για διαδρόμους επισκεπτών τόσο στις κλιτύες όσο και στον Περίπατο της Ακρόπολής και έχουν αποδειχτεί συμβατά με την εικόνα του αρχαιολογικού χώρου. Η εκ των υστέρων αναφορά στην επιλογή χρήσης τσιμέντου (και πάντως όχι οπλισμένου και όχι σε αυτή την έκταση) στο υλικό της διάστρωσης του 1975 δεν μπορεί να αποτελεί επιχείρημα, καθώς σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας αναρίθμητα φυσικά και τεχνητά υλικά με διάφορες τεχνητές υφές.
δ. Όρος 6: «Για τις νέες διαστρώσεις εκτιμάται ότι είναι επαρκές ένα μέσο πάχος των 8 εκ. Στα όρια (σκάρπες) των διαδρομών τα υλικά θα πρέπει να απλωθούν σε μεγαλύτερες επιφάνειες και να έχουν πιο ομαλές κλίσεις από τις προτεινόμενες στη μελέτη». Επίσης, «η μόνωση του φυσικού βράχου έναντι των υλικών διάστρωσης να επιτευχθεί με επάλειψη αργίλου». Οι διαστρώσεις έχουν μέσο πάχος πολύ μεγαλύτερο των 8 εκ., σύμφωνα με τα ύψη/στάθμες των παλιών διαστρώσεων και το σημερινό ύψος/στάθμη. Οι κλίσεις δεν είναι ομαλές και οι σκάρπες δεν έχουν διαμορφωθεί, κατά παράβαση του όρου αυτού. Η συσσώρευση χαλικιού στις σκάρπες για να απαλύνει την οπτική εντύπωση δεν πληροί τον όρο αυτόν (άλλωστε το χαλίκι είναι υλικό μη μόνιμο, που σκορπάει στον χώρο). Επιπλέον, όπως έχει βεβαιωθεί από τους υπεύθυνους των έργων και από επιτόπια παρατήρηση, δεν χρησιμοποιήθηκε άργιλος, όπως αναφέρει ρητώς η απόφαση, αλλά πλαστική μεμβράνη για τον διαχωρισμό του φυσικού βράχου από τα υλικά διάστρωσης.
ε. Σε κανέναν σημείο της Μελέτης ή της εγκριτικής Απόφασης δεν αναφέρεται οπλισμένο σκυρόδεμα στην κατασκευή των διαστρώσεων/διαδρομών. Σύμφωνα με τις φωτογραφίες από την κατασκευή, οπλισμένο σκυρόδεμα χρησιμοποιήθηκε, κατά παράβαση της Απόφασης, χωρίς να είναι επακριβώς γνωστή η έκταση της χρήσης του. Χαρακτηριστική είναι, όμως, η εικόνα από την κατασκευή της διάστρωσης στην ανατολική πλευρά των Προπυλαίων, όπου το οπλισμένο σκυρόδεμα καταλαμβάνει όλο το πλάτος της διάστρωσης, πλάτος που ξεπερνά κατά πολύ την διάστρωση του 1975. Καθίσταται σαφές ότι, στο σημείο αυτό, οπλισμένο σκυρόδεμα έχει χρησιμοποιηθεί πάνω από τον φυσικό βράχο.
Το οπλισμένο σκυρόδεμα καθιστά την όλη κατασκευή βαριά και δύσκολα αναστρέψιμη. Λόγω του υλικού αυτού, το έργο δεν είναι δυνατόν να αναιρεθεί χωρίς να προκληθεί ζημιά στον βράχο και τις υποκείμενες αρχαιότητες, αφού λόγω της σκληρότητας και του πάχους του σκυροδέματος, θα χρειαστούν μηχανήματα διάτρησης για την διευκόλυνση της θραύσης και απομάκρυνσης του σκυροδέματος με το χέρι. Όταν, όμως, αποκαλυφθεί ο οπλισμός, θα χρειαστεί η κοπή του με μηχάνημα και, δεδομένου ότι μεταξύ βράχου και οπλισμού δεν υπάρχει παρά μόνον το πλαστικό φύλλο, θα είναι αναπόφευκτο να προκληθούν τραυματισμοί στον βράχο, όσο εξειδικευμένο και αν είναι το προσωπικό που θα αναλάβει την εργασία.
στ. Όρος 10: «Επειδή δεν διασφαλίζεται η πρόσβαση των ΑμεΑ, λόγω των έντονων κλίσεων, σε τμήματα του προτεινόμενου δικτύου διαδρομών, να ληφθεί μέριμνα και να αποτυπωθούν επί σχεδίου οι δυνατότητες αυτόνομης κίνησης των επισκεπτών ΑμεΑ σε βασικούς άξονες και μνημεία του αρχαιολογικού χώρου». Στο σημείο αυτό αποδεικνύεται και από τους όρους της εγκριτικής Απόφασης η αντιφατικότητα της έγκρισης: εντός της απόφασης που εγκρίνει ένα έργο για την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία, καθίσταται σαφές ότι η Μελέτη δεν ανταποκρίνεται στον λόγο για τον οποίο εκπονήθηκε. Πέραν αυτού, όμως, τα σημεία αυτόνομης κίνησης των αμαξιδίων ούτε βελτιώθηκαν σε σχέση με τη Μελέτη, ούτε αποτυπώθηκαν στον χώρο με σήμανση, όπως επεσήμανε εκ των υστέρων και η ΕΣΑμεΑ στο σχετικό της υπόμνημα, κατά παράβαση τόσο του όρου αυτού όσο και των κανόνων της προσβασιμότητας ΑμεΑ που έχουν κατοχυρωθεί στο νομικό μας πλαίσιο.
ζ. Όρος 11: «Δεδομένου ότι οι προς διαμόρφωση επιφάνειες θα είναι μεγάλης έκτασης και μη διαπερατές, θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες ρύσεις σε συνάρτηση με το υπάρχον ή το προβλεπόμενο σύστημα παροχέτευσης του Ιερού Βράχου. Προς τούτο, να εκπονηθεί σε εύλογο χρόνο υδραυλική μελέτη για την οργανωμένη παροχέτευση των ομβρίων».
Οι διαστρώσεις/διαδρομές υλοποιήθηκαν και τμήμα τους εγκαινιάστηκε χωρίς να έχει εκπονηθεί η υδραυλική μελέτη, με αποτέλεσμα τις εικόνες που όλοι είδαμε την Πέμπτη 10/12/2020, μετά την έντονη βροχόπτωση. Μελέτες αποστράγγισης και υδραυλικές μελέτες εκπονήθηκαν μετά το συμβάν, ενώ ακόμη και σήμερα δεν έχει εκπονηθεί μελέτη για τη συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟΑ στις 2/4/2021 «Το ζήτημα της διευθέτησης των ομβρίων υδάτων που κατεισδύουν με μεγάλη ταχύτητα και ιδιαίτερα αυξημένες ποσότητες από το πλάτωμα του Βράχου της Ακρόπολης προς την Βόρεια Κλιτύ, καταλήγοντας στην αρχαία Αγορά, αποτελεί χρόνιο πρόβλημα, το οποίο έχει προκαλέσει σημαντικές φθορές στο σύνολο των υλικών, τόσο στις σωζόμενες τοιχοποιίες των μνημείων και των τμημάτων της Παναθηναϊκής οδού». Με βάση το δεδομένο αυτό, η μη πλήρωση του όρου 11 δεν είναι μια τυπική πλημμέλεια κατά την κατασκευή των έργων, αλλά μια παράλειψη που καθιστά προβληματικό και επικίνδυνο το έργο των διαστρώσεων που εκτελέστηκε χωρίς καμία πρόνοια για την απορροή των ομβρίων. Η «Προμελέτη διευθέτησης ομβρίων στην περιοχή της βόρειας κλιτύος της Ακρόπολης των Αθηνών», η Μελέτη για «Εργασίες Διευθέτησης των ομβρίων Υδάτων στην Περιοχή της Βόρειας Κλιτύος της Ακρόπολης Αθηνών» εκπονήθηκαν, εγκρίθηκαν και εκτελούνται κατόπιν εορτής, μετά την ολοκλήρωση των διαστρώσεων, κατά παράβαση του όρου αυτού της Απόφασης.
Δ2. Η εκτέλεση του έργου έγινε από ανειδίκευτα συνεργεία, με απευθείας ανάθεση εκτός Υπηρεσίας.
Το έργο δεν εκτελέστηκε από την ΕΦΑΠΑ ή την ΥΣΜΑ και τα εξειδικευμένα συνεργεία εργατοτεχνιτών και μαρμαροτεχνιτών της Ακρόπολης, αλλά από το συνεργείο που επέλεξε ο ιδιώτης χορηγός. Για πρώτη φορά, στο κορυφαίο μνημείο της χώρας η επέμβαση επί του μνημείου δεν γίνεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, αλλά από ένα ιδιωτικό συνεργείο και οι αρμόδιες Υπηρεσίες έχουν απλώς τον ρόλο του επόπτη.
Ε. Παράνομη καταστροφή και φθορά αρχαιοτήτων στο πλαίσιο των έργων που εκτελούνται στη βάση της ίδιας Σύμβασης Δωρεάς
Στο πλαίσιο υλοποίησης του συνόλου του έργου που αναφέρεται στη Σύμβαση Δωρεάς, υπήρξε καταστροφή αρχαιοτήτων και ανεπίτρεπτες φθορές υλικού στο κορυφαίο μνημείο της χώρας:
α. Οι φωτογραφίες από το σημείο έδρασης της απόληξης του ανελκυστήρα, πάνω στον Βράχο, δείχνουν εργάτες να επιχειρούν με κομπρεσέρ πάνω σε αρχαίο τοίχο. Τα προεξέχοντα τμήματα τριών αρχαίων πωρολίθων ενσωματωμένων σε τοίχο του 8ου αι. μ.Χ. αποκόπηκαν στην επιφάνειά τους για να διευκολυνθεί η τοποθέτηση μεταλλικού οπλισμού (μη αναστρέψιμη και καταστροφική επέμβαση).
Αντί να διορθωθεί η μελέτη έδρασης του σύγχρονου ανελκυστήρα, προτιμήθηκε να κοπούν οι αρχαίοι λιθόπλινθοι, και μάλιστα χωρίς καν αυτό να περάσει τη βάσανο των νόμιμων εγκρίσεων. Σύμφωνα με τον Νόμο 3028/02, το θέμα αυτό θα έπρεπε να εισαχθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, θα έπρεπε να έχουν εξεταστεί εναλλακτικές λύσεις, κι αν δεν υπήρχε εναλλακτική, η απόφαση θα εκδιδόταν από την Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων, μετά τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ. Η διαδικασία αυτή δεν τηρήθηκε. Σε περίπτωση που η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού έδωσε την εντολή για καταστροφή αρχαίου, αυτό είναι παράνομο και αποτελεί παράβαση καθήκοντος.
γ. Επί πλέον, υπάρχουν σημάδια πάνω στον βράχο, στα σημεία όπου αυτός έχει εγκιβωτιστεί στις σύγχρονες επεμβάσεις, όπου εμφαίνονται κοψίματα του βράχου από την κακή χρήση των μηχανημάτων (τροχών) στα σημεία αυτά. Οι φθορές αυτές έγιναν στο πλαίσιο του έργου των διαστρώσεων/διαδρομών, δυνάμει της εγκριτικής Απόφασης της οποίας ζητάμε την ακύρωση και αναπομπή.
Όλα τα παραπάνω έχουν ήδη προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς: αισθητική βλάβη, καταστροφή αρχαιοτήτων, φθορά στο βράχο, βλάβη των αξιών του μνημείου, με μη σύννομες διαδικασίες, κατά παράβαση του Ν. 3028/02, των διατάξεων για την εκτέλεση έργων σε μνημεία και των διεθνών αρχών και κανόνων που διέπουν τις αποκαταστάσεις μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, όπως αποτυπώνονται στις Διεθνείς Χάρτες.
Οι παρεμβάσεις σε παγκόσμια μνημεία δεν ελέγχονται μόνο για έργα μεγάλης κλίμακας, αλλά αν προσβάλλουν την εξέχουσα οικουμενική αξία τους. Αναφέρεται ενδεικτικά ότι το σχέδιο για την εγκατάσταση αναβατόριου στον αρχαιολογικό χώρο Μάτσου Πίτσου στο Περού αποτέλεσε θέμα πολλών συνεδριάσεων της αρμόδιας Επιτροπής της UNESCO.
Oι νέες διαμορφώσεις στην Ακρόπολη με τα υλικά τον σχεδιασμό, την έκταση και τον όγκο της κατασκευής, τη διάσπαση της ενότητας των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου πληγώνουν το μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς και τις αξίες που αυτό φέρει.
Οι εργασίες αυτές αντίκεινται στις αρχές για την αυθεντικότητα και ακεραιότητα των μνημείων όπως ορίζονται από τις διεθνείς συμβάσεις και κανονιστικά κείμενα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. O Χάρτης του ICOMOS για την ερμηνεία και την ανάδειξη των τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς (Κεμπέκ 2008) αναφέρει ότι οι παρεμβάσεις πρέπει να σέβονται τις βασικές αρχές της αυθεντικότητας στο πνεύμα του κειμένου Νάρα (χρήση και λειτουργία, υλικά, παραδόσεις, άυλες αξίες), προβάλλοντας τα μνημεία χωρίς να επηρεάζουν δυσμενώς τις πολιτιστικές τους αξίες ή να αλλοιώνουν ανεπανόρθωτα τη δομή τους. Όλες οι υποδομές εξυπηρέτησης των επισκεπτών (κιόσκια, διάδρομοι κυκλοφορίας, ενημερωτικές πινακίδες) πρέπει να είναι συμβατές με τον χαρακτήρα, τη χωροθέτηση και το περιβάλλον του χώρου.
Ο Χάρτης του ΙCOMOS για τη διατήρηση των τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς (Νέα Ζηλανδία, 2010) τονίζει ότι είναι απαραίτητο οι εργασίες να περιλαμβάνουν τον ελάχιστο βαθμό παρέμβασης για τη διατήρηση των αξιών και των χαρακτηριστικών των μνημείων. Το μνημόνιο της Βιέννης (Παγκόσμια Κληρονομιά και Σύγχρονη Αρχιτεκτονική, 2005) αναφέρει ότι στον σχεδιασμό δημόσιων χώρων σε τοποθεσίες παγκόσμιας κληρονομιάς πρέπει να δοθεί προσοχή στη λειτουργικότητα, στην κλίμακα, στα υλικά, στον φωτισμό, στις κατασκευές, στους οπτικούς άξονες και στη φύτευση.
Το κριτήριο της ακεραιότητας, πυλώνας της έννοιας «εξέχουσα οικoυμενική αξία», στο πνεύμα του Χάρτη της Βενετίας, περιλαμβάνει και την έννοια της οπτικής ακεραιότητας του μνημείου. Οι πρόσφατες παρεμβάσεις στην Ακρόπολη υποβαθμίζουν την αξιοπιστία της σύμβασης παγκόσμιας κληρονομιάς, δεν συμβάλλουν στην υλοποίηση των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ και εκθέτουν διεθνώς τη χώρα μας.
Η Ακρόπολη, ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και ως το μνημείο με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στην Ελλάδα, θα όφειλε να έχει ένα σχέδιο διαχείρισης του αρχαιολογικού χώρου και του ευρύτερου περιβάλλοντός του. Ένα διαχειριστικό σχέδιο που θα έβλεπε με συνολικό τρόπο την προστασία των μνημείων, την αντιμετώπιση των προβλημάτων των μνημείων και της αυξάνουσας επισκεψιμότητας, της πίεσης για οικοδομική δραστηριότητα στην γύρω περιοχή, τους αυξανόμενους κινδύνους από τα φυσικά φαινόμενα και τις ανθρώπινες δραστηριότητες, με στόχο τη διαφύλαξη του μνημείου και των αξιών του και την ανάδειξή του με τρόπο ισόρροπο. Με τον τρόπο αυτό, θα αντιμετωπίζονταν σφαιρικά και ορθά τα ζητήματα συντήρησης, επισκεψιμότητας και εν γένει διαχείρισης του αρχαιολογικού χώρου.
Με βάση όλα τα παραπάνω ζητάμε να ανακληθεί και να ακυρωθεί η εν θέματι Κοινή Απόφαση ΓΔΑΠΚ-ΓΔΑΜΤΕ.
Ζητάμε επίσης:
- να μην υλοποιηθεί η δεύτερη φάση του έργου και οποιαδήποτε άλλη επέμβαση χωρίς την τήρηση των νόμιμων διαδικασιών και της επιστημονικής δεοντολογίας.
- να ανατεθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες η εκπόνηση ενός διαχειριστικού σχεδίου για τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, το οποίο να τεθεί σε διάλογο με την επιστημονική κοινότητα στην Ελλάδα και διεθνώς.
- τα έργα στην Ακρόπολη να χρηματοδοτούνται από το ελληνικό δημόσιο.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΑ,
Η Πρόεδρος Δέσποινα Κουτσούμπα
Η Γενική Γραμματέας Εύα Γιατρουδάκη
ΠΗΓΗ: ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ, Αρ. Πρωτ.: 180, 28.7.2021. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 29.7.2021.