| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Πέντε στη Θράκη και τώρα μία στην Πομπηία!
Μεγάλες οι ομοιότητες της τετράτροχης άμαξας, που ανακαλύφθηκε ατόφια στην ρωμαϊκή έπαυλη της Τσίβιτα Τζουλιάνα της Πομπηίας με τις άμαξες, που έχουν έρθει στο φως, εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας – Ζώνης, κοντά στο Διδυμότειχο.
Δύο εξαιρετικά σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις, που παρ’ ότι τις χωρίζει τεράστια απόσταση, έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Τόσα ώστε, ο Μάσιμο Οσάνα, απερχόμενος διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας και διευθυντής της ανασκαφής να δηλώνει στο Ιταλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ANA, ότι η άμαξα, που έχει εντυπωσιάσει τις τελευταίες ημέρες τον κόσμο «συγκρίνεται με ευρήματα, που έχουν αποκαλυφθεί σε ένα ταφικό τύμβο στη Θράκη, στη βόρεια Ελλάδα».
Κατασκευασμένη από ορείχαλκο και κασσίτερο η ιταλική άμαξα βρέθηκε κοντά στους στάβλους της βίλας, περί τα 700 μέτρα από τα τείχη της Πομπηίας. Ήταν βαμμένη με κόκκινο και μαύρο χρώμα και στο πίσω μέρος της υπάρχει μία πολύπλοκη και εκτεταμένη διακοσμητική σύνθεση από τρεις ξεχωριστές ταινίες με μια σειρά από χάλκινα και μεταλλικά μενταγιόν, τα οποία φέρουν απεικονίσεις με ερωτικές σκηνές. Διασώζονται όμως, ακόμη και υπολείμματα από τα ξύλινα στοιχεία της -ορυκτοποιημένα πλέον- αποτυπώματα από τα σχοινιά που κρατούσαν τα στεφάνια των τροχών αλλά και από στάχια που είχαν τοποθετηθεί στο κάθισμα.
Ένα «Unicum»
«Ίσως να προοριζόταν για τελετουργίες κατά τη λατρεία της Δήμητρας ή και της Αφροδίτης, ίσως όμως και για κάποιον αριστοκρατικό γάμο», είπε ο κ. Οσάνα τονίζοντας, ότι για την Ιταλία το εύρημα είναι ένα «Unicum», μοναδικό φαινόμενο δηλαδή, αφού αυτός ο τύπος αμαξώματος δεν έχει ξαναβρεθεί ποτέ σε ιταλικό έδαφος.
«Πρόκειται για μια εξαιρετική ανακάλυψη, όχι μόνο επειδή προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο στην ιστορία αυτής της κατοικίας και στην ιστορία των τελευταίων στιγμών της ζωής εκείνων που την κατοίκησαν, καθώς και γενικότερα στην κατανόησή μας για τον αρχαίο κόσμο, αλλά πάνω απ’ όλα, επειδή αντιπροσωπεύει ένα μοναδικό εύρημα και μάλιστα σε μια εξαιρετική κατάσταση διατήρησης», όπως είπε ο αρχαιολόγος.
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Σπεύδοντας ωστόσο αμέσως να προσθέσει, πως «Ένα από τα θρακικά άρματα είναι ιδιαίτερα παρόμοιο με το δικό μας, ακόμα κι αν δεν έχει τις εξαιρετικές παραστατικές διακοσμήσεις που συνοδεύουν το Πομπιανό εύρημα».
Ήδη μάλιστα ο ίδιος έχει επικοινωνήσει με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου, προκειμένου να ενημερωθεί για τους χειρισμούς των Ελλήνων αρχαιολόγων σχετικά με τις λεπτομέρειες του ευρήματος και την συντήρησή τους.
Άλλωστε ο επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων κ. Διαμαντής Τριαντάφυλλος είναι αυτός, που είχε εντοπίσει τις άμαξες από το 2002 για να διενεργήσει στη συνέχεια την ανασκαφή. Να σημειωθεί εξάλλου, ότι και τα δύο ευρήματα προέρχονται από την Ρωμαϊκή εποχή και μάλιστα δεν απέχουν πολύ χρονολογικά.
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Οι ομοιότητες
Συγκεκριμένα η άμαξα της Πομπηίας, που ανακαλύφθηκε τώρα χρονολογείται στον 1ο μ.Χ. αιώνα, δεδομένου, ότι η έκρηξη του Βεζούβιου, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή και την κατάχωση μέσα στην ηφαιστειακή τέφρα, της Πομπηίας και των γύρω περιοχών συνέβη το 79 μ.Χ.
Όσο για τις άμαξες της Θράκης αυτές έχουν χρονολογηθεί στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα. Όπως έχει προκύψει εξάλλου από την αρχαιολογική έρευνα ο τύμβος στον οποίο βρέθηκαν, διαμέτρου 60 μέτρων και ύψους 7,5 περιελάμβανε τέσσερα μέλη μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων (τρεις άνδρες και μία γυναίκα), μαζί με τις άμαξες και τα άλογά τους. (Στον τύμβο έχουν βρεθεί τα υπολείμματα της καύσης των νεκρών αλλά και τα οστά των αλόγων).
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Άλλη ομοιότητα είναι, ότι και τα δύο ευρήματα φαίνεται, ότι χρησιμοποιήθηκαν για τελετές. Όπως προφανώς συνέβη με τις άμαξες της Δοξιπάρας, που χρησιμοποιήθηκαν για την τελετουργική ταφή των διακεκριμένων ανθρώπων της κοινωνίας της εποχής. Σε αντιστοιχία όμως και η άμαξα της Πομπηίας:
«Αυτό που έχουμε είναι ένα τελετουργικό άρμα, πιθανότατα το «Pilentum», που αναφέρεται από ορισμένες πηγές, το οποίο χρησιμοποιήθηκε, όχι για καθημερινή χρήση ή για αγροτικές δουλειές, αλλά για να συνοδεύσει γιορτές, παρελάσεις και πομπές», όπως είπε ο κ. Οσάνα.
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Στην Πομπηία άλλωστε έχουν βρεθεί στο παρελθόν, απλές άμαξες για τη μεταφορά γεωργικών προϊόντων ή των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής. Ο ίδιος έτσι, θεωρεί πιθανό, ότι η συγκεκριμένη άμαξα μπορεί να χρησιμοποιήθηκε σε γάμο. Κι αυτό εξ αιτίας των ερωτικών σκηνών με Έρωτες και ζευγάρια Σατύρων και νυμφών στο πίσω μέρος του αμαξώματός της.
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Ένας αρχαίος γάμος
«Λαμβάνοντας υπ’ όψη, ότι οι αρχαίες πηγές υπαινίσσονται τη χρήση του «Pilentum» από ιέρειες και κυρίες, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο, ότι αυτή η άμαξα χρησιμοποιήθηκε για τελετές που σχετίζονται με το γάμο, για να οδηγηθεί δηλαδή η νύφη στο νέο της σπίτι», όπως είπε. «Όσο για τα ίχνη σιτηρών που εντοπίσθηκαν επάνω της ίσως να σήμαιναν, μαζί με τη λατρεία της Αφροδίτης, «την παρουσία στη βίλα μιας ιέρειας αυτών των λατρειών. Θα μπορούσε, όμως, να είναι και παράκληση προς τη θεά για γονιμότητα».
| Οι άμαξες και τα άλογα στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας – Ζώνης στη Θράκη |
Να σημειωθεί ότι στον παρακείμενο στάβλο, που είχε ήδη διερευνηθεί το 2018, είχαν βρεθεί τα υπολείμματα τριών ιπποειδών, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου αλόγου, που έφερε πλούσιο μπρούτζινο λουρί. Όσον αφορά όμως τα δύο άλλα άλογα, ελάχιστα είχαν απομείνει, κυρίως λόγω λαθρανασκαφής.
Παρ΄ όλα αυτά, ανακτήθηκαν στοιχεία χάλκινου ιμάντα, που σχετίζονται με μια σέλα, τα οποία σίγουρα μπορούν να συνδεθούν με την προσφάτως ανακαλυφθείσα άμαξα.
| Οι άμαξες και τα άλογα στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας – Ζώνης στη Θράκη |
Αρχαιολόγοι εναντίον αρχαιοκαπήλων
Η ανασκαφή ωστόσο αποδείχθηκε ιδιαίτερα περίπλοκη λόγω της ευθραυστότητας των υλικών και των δύσκολων συνθηκών εργασίας. «Ήταν ένα εξαιρετικά απαιτητικό έργο, επειδή αυτό το εύρημα βρισκόταν έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια του δρόμου ενώ όπως αμέσως συνειδητοποιήσαμε, ήταν επιπλέον εξαιρετικά λεπτό και πολύ εύθραυστο», όπως τονίζει ο αρχαιολόγος.
Η άμαξα εξάλλου γλίτωσε ως εκ θαύματος από τους αρχαιοκάπηλους, που λυμαίνονται την περιοχή. Αρκεί να σημειωθεί, ότι είχαν σκάψει σήραγγες σε βάθος άνω των 5 μέτρων, με την μία από αυτές να έχει αγγίξει σχεδόν το σημείο όπου βρέθηκε η άμαξα.
| Η τετράτροχη άμαξα από το προάστιο της Πομπηίας |
Για το λόγο αυτό η ανασκαφική ομάδα εργαζόταν και τα Σαββατοκύριακα από τα μέσα του Ιανουαρίου, προκειμένου να διασωθεί το εύρημα και να μην κινδυνέψει από τους λαθρανασκαφείς.
Γενικότερα εξάλλου στη γύρω περιοχή έχει εντοπισθεί δίκτυο τούνελ, μήκους πάνω από 80 μέτρα, που χρησιμοποιήθηκε για τη συστηματική λεηλασία του αρχαιολογικού χώρου.
| Οι άμαξες και τα άλογα στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας – Ζώνης στη Θράκη |
| Οι άμαξες και τα άλογα στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας – Ζώνης στη Θράκη |
Για το λόγο αυτό έχει αναπτυχθεί η συνεργασία του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας με την Εισαγγελία του Torre Annunziata και τους αξιωματικούς της των Carabinieri της Νάπολης, με στόχο την προστασία της αρχαιολογικής και γενικότερα της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ανάκτηση πολύτιμων αρχαιολογικών ευρημάτων, που έχουν κλαπεί και εξάγονται στο εξωτερικό και την επιστροφή τους.
Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews